Zespół powypadkowy – zadania, obowiązki i sposób powołania
Według danych GUS w 2021 roku zgłoszono 68 777 osoby poszkodowane w wypadkach przy pracy. Wypadki przy pracy klasyfikuje się m.in. wg wydarzeń je powodujących, przyczyn, czynności wykonywanych przez poszkodowanego w chwili wypadku, a także umiejscowienia urazu. Sprawdzamy, kto powołuje zespół powypadkowy, ile osób wchodzi w jego skład, a także jakie są zadania takiego zespołu?
Kiedy można mówić o wypadku przy pracy?
Pracodawca ma obowiązek zapewnić wszystkim zatrudnionym bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Aby zminimalizować ryzyko wypadków w miejscu pracy, stosuje się różne środki bezpieczeństwa, takie jak np. odpowiednie oznakowanie potencjalnych zagrożeń znakami BHP czy różnego rodzaju zabezpieczenia techniczne. Niestety, działania prewencyjne nie zawsze pozwalają uniknąć nieszczęśliwych zdarzeń. Termin wypadku przy pracy definiuje ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Zgodnie z art. 3 Ustawy za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
- w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Na równie z wypadkiem przy pracy traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ w czasie podróży służbowej, podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony i podczas wykonywania zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje.
Zgodnie z ustępem 3 wskazanego artykułu za wypadek przy pracy uważa się także zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas wykonywania określonych czynności lub obowiązków służbowych (takich jak np. wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej, odbywania szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych czy wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług).
Wypadek przy pracy – śmiertelny, ciężki, zbiorowy
Śmiertelny wypadek przy pracy to taki, w wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku.
O ciężkim wypadku przy pracy można mówić, jeśli w wyniku nieszczęśliwego zdarzenia nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak utrata wzorku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.
Za zbiorowy wypadek przy pracy uważa się wypadek, któremu uległy co najmniej dwie osoby.
Zabezpieczenie miejsca wypadku
Wszelkie kwestie związane z zespołem powypadkowym (skład, obowiązki, itp.) określa rozporządzenie w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy. Zgodnie z art. 2 wymienionego rozporządzenia pracownik, który uległ wypadkowi, powinien niezwłocznie poinformować o zdarzeniu swojego przełożonego – o ile, oczywiście pozwala na to stan jego zdrowia. Do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku pracodawca zabezpiecza miejsce wypadku w sposób wykluczający:
- dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych;
- uruchamianie bez koniecznej potrzeby maszyn i innych urządzeń technicznych, które w związku z wypadkiem zostały wstrzymane;
- dokonywanie zmiany położenia maszyn i innych urządzeń technicznych oraz zmiany położenia innych przedmiotów, które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczność.
Badanie okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy
Kto powinien wchodzić w skład zespołu powypadkowego?
Okoliczności i przyczyny wypadku ustala powoływany przez pracodawcę zespół powypadkowy. W jego skład wchodzą:
- pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy,
- społeczny inspektor pracy.
Jeśli zgodnie z Kodeksem pracy pracodawca nie ma obowiązku tworzenia służby bezpieczeństwa i higieny pracy, to w skład zespołu powypadkowego wchodzi pracodawca lub pracownik, któremu pracodawca powierzył wykonywanie takich zadań lub specjalista spoza zakładu pracy. W sytuacji, gdy u pracodawcy nie działa społeczna inspekcja pracy, to w skład zespołu powypadkowego wchodzi przedstawiciel pracowników, który posiada aktualne zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w zakresie BHP.
Jeżeli pracodawca nie może dopełnić obowiązku utworzenia zespołu powypadkowego w składzie dwuosobowym ze względu na małą liczbę zatrudnionych, okoliczności i przyczyny wypadku ustala zespół powypadkowy, w skład którego wchodzi pracodawca oraz specjalista spoza zakładu pracy.
Zadania zespołu powypadkowego. Czy zespół powypadkowy ma obowiązek dokonać oględzin miejsc wypadku?
Niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku zespół powypadkowy zobowiązany jest przystąpić do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku. Do obowiązku zespołu należy w szczególności:
- Dokonanie oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadanie warunków wykonywania pracy i innych okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku;
- Jeżeli jest to konieczne – sporządzenie szkicu lub wykonanie fotografii miejsca wypadku;
- Wysłuchanie wyjaśnień poszkodowanego – jeśli pozwala na to jego stan zdrowia;
- Zebranie informacji dotyczących wypadku od świadków wypadku;
- Zasięgnięcie opinii lekarza, a w razie potrzeby również innych specjalistów (w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku);
- Zebranie innych dowodów dotyczących wypadku;
- Dokonanie pranej kwalifikacji wypadku;
- Określenie środków profilaktycznych oraz wniosków, w szczególności wynikających z oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy, na którym wystąpił wypadek.
Protokół powypadkowy. W jakim terminie zespół powypadkowy ustala okoliczności przyczyny wypadku?
Zgodnie z obowiązującymi przepisami po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku musi powstać odpowiedni protokół powypadkowy. Sporządza go zespół powypadkowy nie później niż w ciągu 14 dni od uzyskania zawiadomienia o wypadku.
Zespół powypadkowy powinien sporządzić protokół w ciągu dwóch tygodni. Jeśli jednak – wskutek uzasadnionych przeszkód lub trudności – ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku opóźnia się, w treści protokołu należy podać przyczyny zaistniałego opóźnienia.
Protokół powypadkowy sporządza się w niezbędnej liczbie egzemplarzy. Wraz z pozostałą dokumentacją powypadkową należy go dostarczyć pracodawcy w celu zatwierdzenia.
Prawa poszkodowanego w wypadku przy pracy
Przed zatwierdzeniem protokołu zespół powypadkowy ma obowiązek zapoznać z jego treścią osobę poszkodowaną, zaznaczając jednocześnie, że ma ona prawdo do zgłoszenia uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole. Poszkodowany ma prawdo wglądu do akt prawy, a także do sporządzania z nich notatek i odpisów oraz kopii. Jeśli doszło do wypadku ze skutkiem śmiertelnym, zespół powypadkowy zapoznaje z treścią protokołu członków rodziny zmarłego pracownika, ma również obowiązek poinformowania ich o możliwości zgłaszania uwag i zastrzeżeń do protokołu.
Co znajduje się w protokole powypadkowym?
Wzór protokołu powypadkowego określa Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 24 maja 2019 r. Formularz składa się z następujących elementów:
- dane pracodawcy;
- skład zespołu powypadkowego;
- dane osoby zgłaszającej wypadek;
- ustalenia dotyczące okoliczności wypadku;
- ustalenia dotyczące przyczyn wypadku – ze wskazaniem, czy:
- stwierdzono nieprzestrzeganie przez pracodawcę przepisów prawa pracy, w szczególności przepisów BHP i innych dotyczących ochrony życia i zdrowia;
- stwierdzono, że wyłączną przyczyną wypadku było naruszenie przez poszkodowanego pracownika przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa;
- stwierdzono stan nietrzeźwości albo użycie przez poszkodowanego pracownika środków odurzających lub substancji psychoaktywnych przyczyniające się w znacznym stopniu do powstania wypadku przy pracy;
- skutki wypadku dla poszkodowanego;
- stwierdzenie, czy wypadek był wypadkiem przy pracy lub może być traktowany na równi z wypadkiem przy pracy (z uzasadnieniem);
- wskazanie rodzaju wypadku (indywidualny / zbiorowy / śmiertelny / ciężki / powodujący czasową niezdolność do pracy);
- wnioski i zalecane środki profilaktyczne;
- podpisy członków zespołu powypadkowego;
- data sporządzenia protokołu;
- przeszkody lub trudności, które uniemożliwiły sporządzenie protokołu w terminie 14 dni;
- podpis poszkodowanego lub członka rodziny poszkodowanego;
- data zatwierdzenia protokołu;
- potwierdzenie odbioru protokołu;
- wykaz załączników do protokołu.
Do protokołu powypadkowego dołącza się zapis wyjaśnień poszkodowanego i informacji uzyskanych od świadków wypadku, a także inne dokumenty zebrane w czasie ustalania okoliczności i przyczyn wypadku (w szczególności pisemną opinię lekarza lub innych specjalistów, szkice lub fotografie miejsca wypadku, a także odrębne zdanie złożone przez członka zespołu powypadkowego oraz uwagi i zastrzeżenia osoby poszkodowanej lub członka rodziny poszkodowanego).
