Pomiary oświetlenia awaryjnego, normy i częstotliwość badań – co warto wiedzieć?
W tym artykule przyglądamy się bliżej kwestii oświetlenia awaryjnego. Dlaczego jest tak istotne i jakie są rodzaje oświetlenia awaryjnego? Jakie normy powinno spełniać? Dlaczego należy wykonywać pomiary oświetlenia awaryjnego i ewakuacyjnego oraz jak często należy to robić?
Rodzaje oświetlenia awaryjnego
Oświetlenie awaryjne zasilane jest z niezależnych źródeł energii i powinno samoczynnie załączać się w sytuacji, gdy dojdzie do zaniku zasilania podstawowego. Montowane jest, aby osoby przebywające w budynku mogły bezpiecznie zakończyć czynności (np. na stanowisku pracy) i bezpiecznie wydostać się z zagrożonych pomieszczeń.
Zgodnie z europejską normą PN-EN 1838 oświetlenie awaryjne dzieli się na:
- oświetlenie ewakuacyjne (oświetlenie drogi ewakuacyjnej, oświetlenie strefy otwartej, oświetlenie strefy wysokiego ryzyka),
- oświetlenie zapasowe.
Oświetlenie awaryjne
Zanik podstawowego oświetlenia może spowodować wśród osób przebywających w danym miejscu wybuch paniki. Jest to bardzo niepożądane zwłaszcza w sytuacji zagrożenia – podczas ewakuacji najważniejsze jest, aby zachować spokój i współpracować z osobą kierującą akcją ratowniczą.
Oświetlenie drogi ewakuacyjnej
Odpowiednie oświetlenie spełnia pozwala nie tylko łatwo poruszać się po drodze ewakuacyjnej, ale również szybko i bez problemu zlokalizować sprzęty pożarowe (np. gaśnice, koce gaśnicze, alarm pożarowy) i bezpieczeństwa, które mogą być niezwykle istotne dla prowadzenia akcji ratowniczej.
Oświetlenie antypaniczne (strefy otwartej)
Sprawdza się przede wszystkim w coraz częściej spotykanych w biurowcach przestrzeniach typu open space. Oświetlenie minimalizuje ryzyko wybuchu paniki – pozwala znaleźć orientację i bezpiecznie, omijając wszelkie przeszkody, wydostać się z pomieszczenia na drogę ewakuacyjną.
Oświetlenie strefy wysokiego ryzyka
Jak sama nazwa wskazuje, stosowane jest w miejscach, w których wykonuje się prace potencjalnie niebezpieczne. Dzięki oświetleniu awaryjnemu pracownicy mogą bezpiecznie zakończyć działania, nie narażając się na niebezpieczeństwo.
Oświetlenie zapasowe
Oświetlenie zapasowe może pełnić przez jakiś czas funkcję oświetlenia podstawowego, w momencie gdy z jakiegoś powodu dojdzie do jego zaniku. Dzięki temu można np. bezpiecznie kontynuować czynności na stanowisku pracy aż do usunięcia awarii.
Przepisy dotyczące awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego – co warto wiedzieć?
W jakich pomieszczeniach należy stosować awaryjne oświetlenie zapasowe?
Według przepisów powinno być stosowane w pomieszczeniach, w których po zaniku oświetlenia podstawowego istnieje konieczność kontynuowania czynności w niezmieniony sposób lub ich bezpiecznego zakończenia.
Czas działania takiego oświetlenia powinien być dostosowany do:
- warunków wynikających z wykonywanych czynności,
- warunków występujących w pomieszczeniu.
Awaryjne oświetlenie ewakuacyjne stosuje się w różnego rodzaju pomieszczeniach i na drogach ewakuacyjnych.
Pomieszczenia:
- widownie kin, teatrów, filharmonii oraz inne sale widowiskowe;
- audytoria, sale konferencyjne, czytelnie, lokale rozrywkowe, sale sportowe przeznaczone dla ponad 200 osób;
- sale wystawowe w muzeach;
- o powierzchni netto ponad 1000 m2 w garażach oświetlonych wyłącznie światłem sztucznym;
- o powierzchni netto ponad 2000 m2 w budynkach użyteczności publicznej, budynkach zamieszkania zbiorowego oraz w budynkach produkcyjnych i magazynowych.
Drogi ewakuacyjne:
- ze wszystkich pomieszczeń wymienionych powyżej;
- oświetlane wyłącznie światłem sztucznym;
- w szpitalach i innych budynkach przeznaczonych przede wszystkim do użytku osób o ograniczonej zdolności poruszania się;
- w wysokich i wysokościowych budynkach użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego.
Awaryjne oświetlenie ewakuacyjne powinno działać przez co najmniej 1 godzinę od zaniku oświetlenia podstawowego. W pomieszczeniach, w których awaryjne oświetlenie zapasowe spełnia ten warunek, awaryjne oświetlenie ewakuacyjne nie jest wymagane.
Normy dla oświetlenia awaryjnego
Wymagania, jakie powinny spełniać systemy oświetlenia awaryjnego, określa norma PN-EN 1838:2005.
Istotne są również zapisy normy PN-EN 50172:2005, dotyczącej oświetlenia dróg ewakuacyjnych oraz znaków bezpieczeństwa w przypadku uszkodzenia oświetlenia podstawowego.
Norma dla opraw oświetlenia awaryjnego
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 27 kwietnia 2010 r. oprawy oświetleniowe do oświetlenia awaryjnego powinny spełniać wymagania normy PN-EN 60598-2-22 Część 2-22. Wymagania szczegółowe – Oprawy oświetleniowe do oświetlenia awaryjnego. Umieszczając oprawy, należy zwrócić szczególną uwagę na to, by uszkodzenie jednej z nich na drodze ewakuacyjnej nie utrudniało zlokalizowania kierunku ewakuacji. Odpowiednią widzialność zapewnia umieszczanie ich minimum 2 metry nad podłogą.
Wymagane natężenie oświetlenia awaryjnego
Oświetlenie drogi ewakuacyjnej
Jeśli droga ewakuacyjna ma szerokość 2 metrów, minimalne natężenie oświetlenia na podłożu, wzdłuż środkowej jej linii powinno wynosić nie mniej niż 1 lx. W centralnym pasie drogi (obejmującym minimum połowę jej szerokości) minimalne natężenie oświetlenia to 0,5 lx.
Oświetlenie antypaniczne
W strefie otwartej pomiar oświetlenia awaryjnego powinien wskazywać minimum 0,5 lx na poziomie podłogi (wyłączając obwodowy pas o szerokości 0,5 m). Dodatkowo zaleca się, aby oświetlone były również przeszkody występujące na wysokości 2 m od podłogi.
Oświetlenie strefy wysokiego ryzyka
Natężenie eksploatacyjne na płaszczyźnie odniesienia nie powinno być mniejsze niż 10% dla konkretnych czynności, przy czym nie powinno być mniejsze niż 15 lx. Niepożądany jest efekt stroboskopowy, a równomierność natężenia oświetlenia w tej strefie nie powinno być większe niż 10:1.
Oświetlenie punktów pierwszej pomocy, urządzeń przeciwpożarowych i przycisków alarmowych, które nie znajdują się na drodze ewakuacyjnej i w strefie otwartej
Na podłodze, w pobliżu tych punktów, natężenie oświetlenia powinno wynosić co najmniej 5 lx.
Pomiary oświetlenia awaryjnego – podstawa prawna
Konieczność badania oświetlenia awaryjnego i ewakuacyjnego wynika z Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów.
Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o […] urządzeniach przeciwpożarowych – należy przez to rozumieć urządzenia (stałe lub półstałe, uruchamiane ręcznie lub samoczynnie) służące do zapobiegania powstaniu, wykrywania, zwalczania pożaru lub ograniczania jego skutków, a w szczególności […] instalacje oświetlenia ewakuacyjnego.
Wymagania dla urządzeń ochrony ppoż
Urządzenia gaśnicze i przeciwpożarowe powinny być poddawane przeglądom technicznym oraz czynnościom konserwacyjnym, zgodnie z zasadami i w sposób określony w Polskich Normach, w dokumentacji techniczno-ruchowej oraz w instrukcjach obsługi opracowanych przez producentów. Co ile należy wykonywać pomiary oświetlenia awaryjnego? Zgodnie z par. 3 ust 3 wspomnianego rozporządzenia przeglądy techniczne i czynności konserwacyjne powinny być przeprowadzane w okresach ustalonych przez producenta, nie rzadziej jednak niż raz w roku.
Cena pomiarów oświetlenia awaryjnego może różnić się w zależności od wykonawcy i różnych czynników (np. zakresu przeprowadzonych badań i pomiarów). Na stronach firm oferujących tego rodzaju usługi można znaleźć przykładowe cenniki. Jednak, aby uniknąć nieporozumień, najlepiej skontaktować się osobiście i poprosić o indywidualną wycenę.
