Promieniowanie jonizujące – bezpieczeństwo i znaki
Promieniowanie jonizujące może odnosić się do promieniowania cząsteczkowego (korpuskularnego) lub elektromagnetycznego. Podczas przenikania przez materię promieniowanie to powoduje jonizację, czyli oderwanie się przynajmniej jednego elektronu od atomu lub cząsteczki danej materii. Substancje emitujące promieniowanie jonizujące nazywamy promieniotwórczymi (radioaktywnymi).
Można wyróżnić trzy podstawowe rodzaje promieniowania jonizującego:
– alfa (α),
– beta (β–, β+),
– gamma (Ƴ).
Jego źródłem mogą być radioaktywne pierwiastki lub związki chemiczne oraz różne urządzenia, np. aparaty rentgenowskie. Promieniowanie jonizujące jest obecne również w naturze i wiąże się głównie z obecnością radioizotopów pierwiastków w przyrodzie i z promieniowaniem kosmicznym.
Promieniowanie jonizujące – bezpieczeństwo
Promieniowanie jonizujące nie jest obojętne dla naszego zdrowia i dla środowiska, dlatego wykorzystywanie zjawiska promieniotwórczości musi odbywać się w odpowiednich warunkach i ze szczególnym naciskiem na kwestie bezpieczeństwa. Regulują to liczne przepisy prawne, m.in. prawo pracy. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 sierpnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy z urządzeniami radiologicznymi jasno wskazuje, że obowiązkiem pracodawcy jest ochrona pracowników przed promieniowaniem jonizującym występującym w środowisku pracy, pochodzącym zarówno ze źródeł naturalnych, jak i sztucznych.
Akty prawne
Wśród aktów prawnych odnoszących się do kwestii bezpieczeństwa w miejscach pracy, w których wykorzystywane jest promieniowanie jonizujące, znajdują się m.in.:
– Rozporządzenie Ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe.
Promieniowanie jonizujące – piktogramy
Piktogram wskazujący na radioaktywność danej substancji jest powszechnie znany. Przyjrzyjmy się, na jakich oznaczeniach może występować.
Źródła promieniowania
Transport materiałów radioaktywnych
Podczas transportu materiałów promieniotwórczych należy zachować szczególną ostrożność i zastosować prawidłowe oznaczenie. Każda sztuka przesyłki z materiałem radioaktywnym musi posiadać oznaczenie wskazujące na rodzaj i wielkość zagrożenia. Znaki muszą znajdować się w ściśle wyznaczonych miejscach i mieć odpowiednie wymiary. Również pojazd przewożący materiały radioaktywne powinny być oznaczone odpowiednimi piktogramami.
Tereny kontrolowane i tereny nadzorowane
Pracownicy, który w miejscu pracy narażeni są na działanie promieniowania jonizującego, zostali podzieleni, ze względu na stopień narażenia, na dwie kategorie: „A” i „”B”, a miejsca pracy – na tereny kontrolowane i tereny nadzorowane.
Kategoria A dotyczy pracowników narażonych na dawkę skuteczną, która przekracza 6 mSv (milisiwertów) w ciągu roku lub dawkę równoważną, która przekracza 0,3 wartości dawek granicznych dla soczewek oczu, skóry i kończyn.
Kategoria B dotyczy pracowników narażonych na dawkę skuteczną, która przekracza 1 msV (milisiwerów) w ciągu roku lub dawkę równoważną – równą 0,1 wartości dawek granicznych dla soczewek oczu, skóry i kończyn.
Tereny kontrolowane są obszarami, na których zachodzi możliwość:
– otrzymania dawek, które określono dla pracowników kategorii A,
– rozprzestrzeniania się skażeń promieniotwórczych,
– występowania dużych zmian mocy dawki promieniowania jonizującego.
Tereny kontrolowane objęte są szczególnymi przepisami, a wstęp na nie jest kontrolowany i ograniczony.
Tereny nadzorowane to obszary:
– na których zachodzi możliwość otrzymania dawek, które określono dla pracowników kategorii B,
– które nie zostały sklasyfikowane jako tereny kontrolowane.
Teren nadzorowany musi być odpowiedni oznakowany, a wstęp na taki obszar jest rejestrowany.
Promieniowanie jonizujące – piktogramy
