Odzież ochronna – kategorie i normy

Odzież ochronna jest bardzo ważnym ochrony indywidualnej pracownika. Stosowana jest podczas wykonywania prac (w różnych branżach i gałęziach przemysłu), a jej głównym zadaniem jest ochrona przed szkodliwymi lub niebezpiecznymi warunkami – np. przed wysoką lub niską temperaturą, ogniem, substancjami chemicznymi czy zagrożeniami mechanicznymi.

Odzież ochronna a robocza

Warto podkreślić różnicę między odzieżą ochronną a roboczą. Ubrania robocze zastępują po prostu prywatną odzież pracownika. Stosowane są przy wykonywaniu prac, podczas których niezbędne są szczególne warunki higieniczne, występują czynniki, które powodują szybsze zużywanie odzieży lub w przypadku, gdy podczas pracy istnieje ryzyko silnego zabrudzenia odzieży – substancjami, które nie są szkodliwe dla zdrowia.

Odzież ochronna natomiast zakrywa lub całkowicie zastępuję odzież pracownika i stanowi środek ochrony indywidualnej – chroni nie tylko przed ewentualnymi zabrudzeniami odzieży czy przed jej zużyciem, ale przede wszystkim stanowi ochronę dla życia lub zdrowia pracownika.

Trzeba wiedzieć, że Kodeks Pracy nakłada na pracodawcę obowiązek dostarczenia pracownikom nieodpłatnie odzieży i obuwia roboczego, które spełniają wymagania określone w Polskich Normach, jeśli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu lub ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy.

Odzież ochronna – kategorie

Na podstawie Dyrektywy 89/686/EWG wprowadzono podział odzieży ochronnej na trzy kategorie – w zależności od stopnia zagrożenia związanego z warunkami pracy:

Kategoria I

Pierwsza kategoria określa odzież ochronną, która chroni przed minimalnymi zagrożeniami. Zalicza się do niej odzież roboczą, ale również ubrania wykonane z tkanin trudnopalnych, pyłochłonnych czy kwasoodpornych. Ubrania z tej kategorii nie podlegają ocenie zgodności przez jednostki notyfikowane.

Odzież sklasyfikowana w tej kategorii chroni przede wszystkim przed:

• Czynnikami atmosferycznymi (deszcz, niska temperatura).
• Powierzchniowymi uszkodzeniami mechanicznymi.
• Zabrudzeniami nieszkodliwymi dla zdrowia, których skutki są łatwo odwracalne.
• Zagrożeniami, które związane są z wysoką temperaturą i skutkami gorąca – przy niewielkim stopniu zagrożenia.

Kategoria II

Odzież kategorii II chroni przed konkretnymi czynnikami, które nie stanowią zagrożenia dla zdrowia lub życia i nie powodują trwałego uszczerbku na zdrowiu. Do tej klasy możemy zaliczyć odzież:

• Dla pracowników, którzy mogą mieć kontakt z substancjami chemicznymi.
• Dla spawaczy (i osób wykonujących pokrewne czynności).
• Chroniącą przed przecięciami.
• Ostrzegawczą (wykorzystywaną np. przez drogowców).

Kategoria III

Do kategorii III zaliczamy odzież specjalistyczną, która chroni przed czynnikami stanowiącymi duże zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika. Grupę stanowią:

• Odzież chroniąca przed promieniowaniem jonizującym, płomieniami, wysoką temperaturą (powyżej 100°C), dużymi rozpryskami gorących substancji
• Odzież chroniąca przed bardzo niskimi temperaturami (poniżej 50°C).
• Odzież przeciwchemiczna.
• Odzież ochronna do pracy pod wysokim napięciem.

Odzież ochronna – normy BHP

Ogólne wymagania dla odzieży ochronnej określone są w normie PN-EN ISO 13688:2013. Muszą ją spełniać wszystkie ubrania, które stanowią środek ochrony indywidualnej, niezależnie od ich kategorii.

Norma Międzynarodowa, określająca ogólne wymagania dotyczące wykonania, ergonomii, nieszkodliwości, oznaczania wielkości, procesu starzenia, kompatybilności i znakowania odzieży ochronnej oraz informacji, które powinien dostarczać producent wraz z wyrobem. Jest przeznaczona tylko do stosowania w połączeniu z innymi normami określającymi wymagania dla konkretnego wykonania i nie może być stosowana jako samodzielny dokument bazowy.

Ochrona przed warunkami atmosferycznymi

• EN 343 – Odzież ochronna przeciwdeszczowa i wiatrochronna – określa właściwości odzieży chroniącej przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi (silnym wiatrem, zimnem – powyżej temperatury -5^oC). Określa również dwa parametry: odporność na przenikanie wody (wodoszczelność) i odporność na przenikanie pary wodnej (przewiewność).
• EN 342 – Odzież ochronna – Zestawy i wyroby odzieżowe chroniące przed zimnem – określa wymagania, jakie powinna spełniać odzież przeznaczona do ochrony przed temperaturami poniżej -5°C.
• EN 14058 – Odzież ochronna – Wyroby odzieżowe chroniące przed chłodem – określa wymagania, jakie powinna spełniać odzież przeznaczona do ochrony przed chłodem – w temperaturach powyżej -5°C.

Ochrona przed elektrycznością

• PN-EN 1149-5:2009 – Odzież ochronna chroniąca przed elektrycznością statyczną (rozpraszająca ładunek elektryczny) – określa wymagania dla odzieży antystatycznej, używanej w strefach zagrożonych wybuchem.
• PN-EN 61482-1-2 – Odzież ochronna chroniąca przed zagrożeniami termicznymi przy kontakcie z łukiem elektrycznym – określa metody badania materiałów i innych elementów odzieży ochronnej wykorzystywanej w miejscach, w których pracownik narażony jest na oddziaływanie łuku elektrycznego.
• PN-EN 61340 – Odzież ochronna chroniąca przyrządy elektroniczne przed elektrycznością statyczną – Odzież antystatyczną (ESD) stosuje się w strefach EPA  (strefy ochronne przed wyładowaniami elektrostatycznymi).

Odzież ochronna – widoczność

• PN-EN ISO 20471 – Odzież ostrzegawcza o intensywnej widzialności – określa właściwości odzieży o intensywnej widzialności. Reguluje barwę takich ubrań, ich odblaskowość oraz minimalne powierzchnie odblaskowe i fluorescencyjne oraz ich rozmieszczenie.

Ochrona przed wysokimi temperaturami i ogniem

• PN-EN ISO 11612 – Odzież ochronna chroniąca przed czynnikami gorącymi i płomieniem – określa wymagania, jakie powinna spełniać odzież wykonana z elastycznych materiałów i przeznaczona do ochrony ciała przed czynnikami gorącymi i/lub płomieniami.
• EN ISO 11611 – Odzież ochronna przy spawaniu i w procesach o pokrewnym stopniu zagrożenia – określa metody badań oraz wymagania dla odzieży ochronnej stosowanej przez spawaczy lub osób wykonujących czynności podobnego rodzaju, o zbliżonym poziomie zagrożenia.
• PN-EN ISO 14116 – Odzież ochronna chroniąca przed ograniczonym rozprzestrzenianiem płomienia.

Odzież ochronna – ochrona przed skażeniem, substancjami chemicznymi

• PN-EN 943 – Odzież chroniąca przed ciekłymi i gazowymi chemikaliami, łącznie z aerozolami i cząstkami stałymi – określa wymagania dla wentylowanej i niewentylowanej, gazoszczelnej i niegazoszczelnej odzieży ochronnej oraz wymagania dla ubrań ochronnych przeznaczonych dla zespołów ratowniczych.
• PN-EN 14126 – Odzież ochronna chroniąca przed czynnikami biologicznymi.
• PN-EN 1073-2 – Odzież chroniąca przed skażeniami promieniotwórczymi – określa metody badań oraz wymogi dla niewentylowanej odzieży chroniącej przed cząstkami promieniotwórczymi.
• PN-EN 13034 – Odzież chroniąca przed ciekłymi środkami chemicznymi – określa wymogi dla odzieży chroniącej w ograniczonym zakresie przed ciekłymi środkami chemicznymi.
• PN-EN 13982-1 – Odzież chroniąca przed cząstkami stałymi – określa wymagania dla odzieży chroniącej przed stałymi cząstkami środków chemicznych unoszących się w powietrzu.
• PN-EN 14605 + A1 – Odzież chroniąca przed ciekłymi środkami chemicznymi – określa wymagania dla odzieży chroniącej przed działaniem substancji chemicznej w postaci strumienia cieczy lub w postaci rozpylonej.

Odzież ochronna – ochrona przed przecięciami

• PN-EN ISO 13998 – Odzież ochronna chroniąca przed przecięciami i ukłuciami nożami ręcznymi.
• PN-EN 381-9 – Odzież ochronna dla użytkowników przenośnych pilarek łańcuchowych.