Stałe urządzenia gaśnicze: definicja, półstałe, samoczynne i rodzaje

17 maja 2022

Przepisy bezpieczeństwa pożarowego to bardzo rozbudowana i skomplikowana gałąź regulacji prawnych obowiązujących w Polsce. Dane przepisy możemy znaleźć w różnych ustawach i rozporządzeniach. Dzisiaj przybliżymy jedno z ważniejszych zagadnień związanych z ochroną ppoż., a mianowicie zajmiemy się stałymi urządzeniami gaśniczymi. Czym są SUG, jakie są rodzaje takich urządzeń i co mówią przepisy na temat ich stosowania?

Spis treści

Stałe urządzenia gaśnicze – definicja

Urządzenia gaśnicze możemy podzielić na te zintegrowane na stałe z budynkiem (półstałe i stałe urządzenia gaśnicze – uruchamiane ręcznie lub samoczynne) i przenośny sprzęt ochrony przeciwpożarowej. Pojęcie stałe urządzenia gaśnicze odnosi się do urządzeń przeciwpożarowych, które są trwale związane z obiektem budowlanym i które samoczynnie uruchamiają się po wykryciu pożaru. SUG posiadają własny zapas środka gaśniczego, wyróżniamy np. stałe urządzenia gaśnicze wodne, stałe urządzenia gaśnicze gazowe. Ponadto urządzenia te automatycznie przekazują informację o zaistniałym pożarze odpowiednim jednostkom.

Stałe urządzenia gaśnicze – rodzaje:

instalacje tryskaczowe,
instalacje zraszaczowe,
stałe urządzenia gaśnicze gazowe,
instalacje pianowe,
instalacje proszkowe,
instalacje mgły wodnej,
instalacje wykrywania i gaszenia iskier,
instalacje redukcji zawartości tlenu(inertyzujące).

Stałe urządzenia gaśnicze – przykłady – schemat instalacji tryskaczowej

Na rysunku widać schemat instalacji tryskaczowej. Jak wszystkie stałe urządzenia gaśnicze, tak i tego rodzaju instalacje pozwalają zgasić ogień we wczesnej fazie i zminimalizować strat, które mógłby spowodować rozprzestrzeniający się ogień. Tryskacze włączają się automatycznie, ale tylko na obszarze, który objęty jest ogniem. To ekonomiczne i praktyczne rozwiązanie, pozwalające uniknąć szkód przez zalanie środkiem gaśniczym przestrzeni wolnej od ognia.

Czy istnieje uniwersalna metoda gaszenia pożarów?

Pożary można gasić na wiele sposobów – poprzez obniżenie temperatury materiału palnego lub ognia, przerwanie dopływu tlenu, zastosowanie środków chemicznych wpływających na proces spalania lub przez fizyczne oddzielenie materiału palnego od ognia. Nie ma jednak uniwersalnej metody gaszenia pożarów. Zarówno stałe i półstałe urządzenia gaśnicze, jak i podręczny sprzęt gaśniczy mogą być wypełnione np. wodą, pianą gaśniczą, gazem FE-36, proszkiem fosforanowym, proszkiem węglanowym lub dwutlenkiem węgla. Ponieważ różne środki gaśnicze są odpowiednie do gaszenia różnego typu pożarów, jest to jedna z podstawowych kwestii, jaką należy wziąć pod uwagę przy doborze sprzętu ppoż. Nie wszędzie sprawdzą się np. stałe samoczynne urządzenia gaśnicze wodne i inne systemy gaśnicze wodne. Środki przeznaczone do gaszenia pożarów z grupy A mogą nie sprawdzić się do gaszenia pożarów z grupy BC. Wybór sprzętu gaśniczego powinien być uzależniony od specyfiki obiektu i od rodzaju potencjalnego zagrożenia pożarowego.

Trójkąt spalania – w jaki sposób powstaje pożar.

Gaszenie wodą

Materiały stałe są schładzane w zetknięciu z wodą, obniżana jest temperatura płomieni, dzięki czemu ulega redukcji cieplnej promieniowanie zwrotne. Poza tym powstaje para wodna, która oddziela tlen zawarty w powietrzu od ognia i powstrzymuje rozpowszechnianie się pożaru.

Zastosowanie piany do gaszenia

Kolejnym sposobem jest zastosowanie pokrycie pianą z wodnego roztworu środka pianotwórczego podczas gaszenia pożaru rozlewiska cieczy palnej. Piana izoluje i ogranicza dostęp powietrza – utleniacza, do powierzchni palącego się materiału, a także uniemożliwia przedostanie się palnych gazów i oparów do strefy spalania. Jeżeli temperatura zapłonu materiału palnego jest wyższa od temperatury piany, ciecz schładza się i ciśnienie pary spada, a jeśli palna ciecz jest rozpuszczalna w wodzie tak jak np. alkohol następuje rozcieńczenie przez wodę wytrąconą z piany pod wpływem temperatury i ciśnienie pary materiału palnego spada.

Gdzie należy stosować stałe urządzenia gaśnicze?

Zgodnie z przepisami stosowanie stałych urządzeń gaśniczych związanych na stałe z obiektem, zawierających zapas środka gaśniczego i uruchamianych samoczynnie we wczesnej fazie rozwoju pożaru wymagane jest w:

archiwach wyznaczonych przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych,
muzeach oraz zabytkach budowlanych, wyznaczonych przez Generalnego Konserwatora Zabytków w uzgodnieniu z Komendantem Głównym Państwowej Straży Pożarnej,
ośrodkach elektronicznego przetwarzania danych o oznaczeniu krajowym.

Przepisy wskazują również, w jakich obiektach konieczne jest stosowanie stałych samoczynnych urządzeń gaśniczych wodnych. Tego rodzaju urządzenia powinny znajdować się w:

budynkach handlowych lub wystawowych:
- jednokondygnacyjnych, w strefie pożarowej zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia ludzi ZL I, o powierzchni powyżej 8000 m²,
- wielokondygnacyjnych, w strefie pożarowej zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia ludzi ZL I, o powierzchni powyżej 5000 m²,
budynkach o liczbie miejsc służących celom gastronomicznym powyżej 600,
budynkach użyteczności publicznej wysokościowych,
budynkach zamieszkania zbiorowego wysokościowych.

Bezpieczeństwo ppoż. – kto jest odpowiedzialny?

Odpowiedzialność za spełnienie obowiązków z zakresu bezpieczeństwa pożarowego i ochrony przeciwpożarowej spoczywają na właścicielu, zarządcy bądź na użytkowniku danego budynku. Do podstawowych obowiązków z zakresu ochrony ppoż. należy:

utrzymywanie urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic w stanie pełnej sprawności technicznej i funkcjonalnej,
wyposażenie obiektu w przeciwpożarowe wyłączniki prądu zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi,
umieszczanie w widocznych miejscach instrukcji postępowania na wypadek pożaru z wykazem telefonów alarmowych, oznakowanie zgodnie z Polskimi Normami istotnych miejsc i urządzeń (m.in. dróg i wyjść ewakuacyjnych, miejsc usytuowania gaśnic, pomieszczeń i terenów z materiałami niebezpiecznymi pożarowo, drzwi przeciwpożarowych),
umieszczanie (przy wjazdach do garaży zamkniętych z podłogą znajdującą się poniżej poziomu terenu) informację o dopuszczeniu lub niedopuszczeniu parkowania w nich pojazdów z instalacją LPG.

Przepisy wskazują również czynności zabronione, jeśli chodzi o ochronę ppoż. Zgodnie z nimi niedopuszczalne jest m.in.: używanie ognia i palenie tytoniu w strefach zagrożenia wybuchem i w miejscach występowania materiałów niebezpiecznych pożarowo, blokowanie drzwi i bram ppoż. w sposób, który uniemożliwia ich samoczynne zamknięcie w razie pożaru, uniemożliwianie lub ograniczanie dostępu do gaśnic i innych urządzeń przeciwpożarowych, wyjść ewakuacyjnych, źródeł wody do celów przeciwpożarowych czy też urządzeń uruchamiających instalacje gaśnicze i sterujące takimi instalacjami. W zależności od przeznaczenia obiektu budowlanego oraz jego wielkości sporządza się odpowiednie instrukcje postępowania podczas pożaru, ale również instrukcje w jaki sposób budynek należy zabezpieczyć na wypadek jego wystąpienia. W polskim prawie wyróżniamy: Instrukcję Bezpieczeństwa Pożarowego, Instrukcję przeciwpożarową i Instrukcję postępowania na wypadek pożaru.

Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego

Sporządzenie instrukcji bezpieczeństwa pożarowego (instrukcji ppoż.), należy do czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej, które, zgodnie z art. 4 ust 2 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej – (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1229, z późn. zm.), mogą być wykonywane wyłącznie przez osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje. Ponieważ opracowanie instrukcji bezpieczeństwa pożarowego – instrukcji ppoż., nie wykracza poza zakres obowiązków właściciela budynku, obiektu budowlanego lub terenu wynikających z art. 4 ust 1 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1229, z późn. zm.), przedmiotowe instrukcje ppoż. mogą opracowywać osoby posiadające co najmniej kwalifikacje, o których mowa w art. 4 ust. 2b ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej, a więc wykształcenie średnie i ukończone szkolenie inspektorów ochrony przeciwpożarowej lub mieć tytuł zawodowy technika pożarnictwa, bądź mieć ukończone studia wyższe w tym zakresie i uzyskać tytuł inżyniera pożarnictwa.