Apteczka pierwszej pomocy a wyposażenie – co powinna zawierać? Skład apteczki krok po kroku

Materiały opatrunkowe i inne środki znajdujące się w apteczce pozwalają udzielić pomocy przedmedycznej osobie poszkodowanej w wypadku na terenie zakładu pracy. Warto wiedzieć, co dokładnie powinny zawierać apteczki pierwszej pomocy, aby w razie potrzeby móc szybko i efektywnie działać.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy szczegółowo reguluje zasady dotyczące obowiązku posiadania apteczki pierwszej pomocy w zakładach pracy. Każdy pracodawca musi znać normy prawne w tym zakresie, aby zapewnić jak największy stopień bezpieczeństwa swoim pracownikom. Zgodnie z przepisami jest on bowiem zobowiązany zagwarantować zatrudnionym osobom sprawnie funkcjonujący system pierwszej pomocy w razie wypadku oraz środki do udzielania pierwszej pomocy. W szczególności pracodawca powinien zapewnić 

• punkty pierwszej pomocy,
• apteczki pierwszej pomocy.

Punkty pierwszej pomocy powinny być zorganizowane w oddziałach, w których wykonywane są prace powodujące duże zagrożenia wypadkowe, a także w miejscach, w których pracownicy narażeni są na działanie wydzielających się par, gazów albo pyłów szkodliwych dla zdrowia. Punkty te powinny być wyposażone w niezbędny sprzęt i inne środki do udzielania pierwszej pomocy.

Gdzie powinna znajdować się apteczka pierwszej pomocy?

Ani Kodeks pracy, ani rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów BHP nie wskazują, gdzie dokładnie należy przechowywać apteczki pierwszej pomocy. Rozporządzenie wskazuje jedynie, że powinny znajdować się w poszczególnych wydziałach (oddziałach) zakładu pracy. Kluczowe wydaje się, by były widoczne i łatwo dostępne. Nie powinny więc znajdować się np. w gabinecie zamykanym na klucz, do którego dostęp jest ograniczony. Często apteczki umieszcza się w pomieszczeniach socjalnych, na korytarzach itp. Zarówno liczbę, jak i usytuowanie apteczek ustala się w porozumieniu z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami. Pod uwagę należy przy tym brać rodzaj i zakres prowadzonej działalności, liczbę zatrudnionych pracowników oraz innych osób, które przebywają na terenie zakładu pracy, a także rodzaje i nasilenie występujących zagrożeń.

Obsługa apteczek

Obsługa punktów i apteczek pierwszej pomocy na każdej zmianie powinna być powierzana wyznaczonym pracownikom, którzy są przeszkoleni w udzielaniu pierwszej pomocy. Zgodnie z Kodeksem pracy w przypadku zatrudniania przez pracodawcę wyłącznie pracowników młodocianych lub niepełnosprawnych – obowiązek ten może sprawować sam pracodawca.

Czy wszyscy pracownicy powinni znać zasady udzielania pierwszej pomocy?

Obowiązujące w Polsce nie przewidują dla pracowników osobnych szkoleń z zakresu udzielania pierwszej pomocy (wyjątkiem są osoby zatrudnione w szkołach). Zgodnie z rozporządzeniem Ministra  Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy obligatoryjne są:

• szkolenia ogólne (instruktaż ogólne) – odbywają się przed dopuszczeniem pracownika do wykonywania pracy; instruktaż ogólny przeznaczony jest dla nowo zatrudnionych pracowników, studentów odbywających u pracodawcy praktykę studencką, a także uczniowie szkół zawodowych zatrudnieni w celu praktycznej nauki zawodu;
• szkolenia wstępne na stanowisku pracy (instruktaż stanowiskowy) – przeprowadzane przed dopuszczeniem pracownika do wykonywania pracy na określonym stanowisku;
• szkolenia okresowe.

Programy szkolenia wstępnego oraz szkolenia okresowego dla poszczególnych grup stanowiska opracowuje pracodawca na podstawie ramowych programów szkolenia. Poruszane zagadnienia powinny być dostosowane do rodzajów i warunków pracy wykonywanych przez uczestników szkolenia.

Instruktaż stanowiskowy konieczny jest, aby zapewnić uczestnikom szkolenia zapoznanie się z czynnikami środowiska pracy występującymi na ich stanowiskach pracy i ryzykiem zawodowym związanym z wykonywaną pracą, sposobami ochrony przed zagrożeniami, jakie mogą powodować te czynniki, a także metodami bezpiecznego wykonywania pracy na tych stanowiskach.

Celem instruktażu ogólnego jest zapoznanie uczestników szkolenia z podstawowymi przepisami BHP zawartymi w Kodeksie pracy, w układach zbiorowych pracy lub w regulaminach pracy, z przepisami oraz zasadami BHP obowiązującymi w danym zakładzie pracy, a także z zasadami udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.

Zagadnienia dotyczące postępowania w razie wypadku, w tym organizacja i zasady udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku znajdują się w ramowych programach:

• instruktażu ogólnego,
• szkolenia okresowego pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych,
• szkolenia okresowego pracodawców i innych osób kierujących pracownikami,
• szkolenia okresowego pracowników inżynieryjno-technicznych,
• szkolenia okresowego pracowników służby bezpieczeństwa i higieny pracy i osób wykonujących zadania tej służby,
• szkolenia okresowego pracowników administracyjno-biurowych i innych, niewymienionych w Rozporządzeniu, których charakter pracy wiąże się z narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne albo z odpowiedzialnością w zakresie BHP.

Oznaczenie apteczki i miejsc, w których przechowywane są środki do udzielania pierwszej pomocy

Zapisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy wskazują, że punkty pierwszej pomocy i miejsca usytuowania apteczek powinny być odpowiednio oznakowane – zgodnie z Polską Normą. Jakie to oznakowanie? Odpowiedź wydaje się oczywista, na apteczkach najczęściej widnieje krzyżyk. Warto jednak wiedzieć, że według obowiązujących norm, nie jest to biały krzyżyk na czerwonym tle ani czerwony krzyżyk na biały tle. Apteczki, a także miejsca, w których się znajdują, oznakowuje się znakiem spełniającym wymagania normy PN-EN ISO 7010, czyli białym krzyżykiem na zielonym tle.

Znaki informacyjne BHP

Europejska norma PN-EN ISO 7010 jest obecnie normą obowiązującą dla znaków BHP, w tym dla znaków informacyjnych. Znaki spełniające jej wymagania są bardzo intuicyjne i uniwersalne – odczytanie znaczenia piktogramu nie powinno sprawiać nikomu kłopotów. Poszczególne rozdaje znaków bezpieczeństwa charakteryzują się określonymi kształtami i określoną kolorystyką. Znaki ostrzegawcze to żółte trójkąty z czarnymi piktogramami, znaki nakazu to niebieskie koła z białymi piktogramami, a znaki zakazu to białe koła z czerwoną obwódką i z przekreślonymi na czerwono czarnymi piktogramami. Dla znaków informacyjnych charakterystyczny jest kolor zielony. Znaki te mają kształt kwadratu, a na zielonym tle widnieje biały piktogram.

Znaki informacyjne wskazują lokalizację ważnych punktów oraz urządzeń itp., takich jak np.:

• apteczka pierwszej pomocy,
• prysznic do przemywania oczu,
• nosze,
• punkt opatrunkowy.

Biały krzyżyk na zielonym tle to ogólny piktogram stosowany do oznaczenia punktów, w których znajdują się środki niezbędne do udzielenia pierwszej pomocy medycznej. Dla oznakowania apteczki wykorzystuje się również tablice, na których znajduje się Kielich Higiei (wąż oplatający kielich) oraz biały krzyżyk.

Tak samo jak inne znaki BHP, również znaki informacyjne mogą występować w wersji bez opisu (sam piktogram) i z opisem (piktogram wraz z informacją słowną precyzującą jego znaczenie).

Apteczka – jak skompletować?

Przy kompletowaniu zawartości apteczki najważniejsze jest indywidualne zapotrzebowanie, które w przypadku zakładu pracy wynika z charakteru i specyfiki firmy. Trzeba dokładnie przeanalizować wszystkie okoliczności, a przede wszystkim rodzaj zagrożeń oraz wypadków, które mogą mieć miejsce w przedsiębiorstwie i na które narażone są osoby zatrudnione. Takie zadanie należy wykonać w ścisłej współpracy ze specjalistą w zakresie BHP, który dzięki fachowej wiedzy i doświadczeniu powinien dokonać właściwej oceny sytuacji i wskazać, z jakim ryzykiem wiąże się praca w danym miejscu lub na danym stanowisku pracy. Liczba zatrudnionych w firmie pracowników nie ma wpływu na zawartość apteczki. Warto jednak zwrócić uwagę na inną zależność – im więcej zatrudnionych osób, tym więcej powinno być apteczek i punktów pierwszej pomocy w zakładzie pracy. Do dokładnego określenia usytuowania i wyposażenia apteczek potrzebna jest pomoc lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami.

Przy organizacji apteczek pierwszej pomocy na terenie zakładu pracy trzeba pamiętać, że jej opakowanie powinno spełniać kilka ważnych kryteriów. Jednym z nich jest odporność na działanie czynników mechanicznych. Środki opatrunkowe itp. nie powinny być przechowywane w jakimkolwiek miejscu, ale w specjalnych, dostosowanych do tego skrzynkach, torbach lub szafkach. Popularne rodzaje apteczek to np. walizki metalowe, przenośne szafki metalowe z uchwytem walizkowym lub sztywne torby nylonowe. Apteczka powinna być również wygodna w obsłudze. Dobrze by użytkownicy mieli możliwość szybkiego przeniesienia jej na miejsce wypadku.

Skład apteczki pierwszej pomocy: rodzaje apteczek i ich wyposażenie

W nagłych sytuacjach właściwie wyposażona apteczka może wpłynąć na szybkość i skuteczności udzielanej pomocy. To dlatego tak ważne jest, żeby wiedzieć, co powinno się w niej znajdować i co brać pod uwagę przy jej organizowaniu. W każdej apteczce pierwszej pomocy na pewno powinny znaleźć się podstawowe środki opatrunkowe, takie jak np. plastry, bandaże czy opatrunki. Jeśli chodzi o konkrety (jakie środki opatrunkowe, ile sztuk itp.) oraz o pozostałe wyposażenie, wszystko zależy od przeznaczenia apteczki. I tym należy kierować się, kompletując jej skład.

Podstawowe wyposażenie apteczki pierwszej pomocy

Apteczka pierwszej pomocy musi znajdować się w każdym zakładzie pracy. Na pewno dobrze jest mieć ją w domu, a także – chociaż przepisy tego nie wymagają – w samochodzie. Apteczka może przydać się podczas urlopu, wycieczki pieszej lub rowerowej i innych aktywności fizycznych. Poniżej znajdziesz podstawowe elementy, które powinny znaleźć się w każdej apteczce, bez względu na jej przeznaczenie.

• Plastry – pozwalają szybko i wygodnie opatrzyć drobne skaleczenia, otarcia i rany.
• Opatrunki – zabezpieczają rany przed zanieczyszczeniem, pomagają w zatrzymaniu krwawienia.
• Bandaże i opaski elastyczne – służą do opatrywania ran i podtrzymywania opatrunków, przydatne są także do stabilizacji urazów, takich jak np. zwichnięcia czy skręcenia.
• Chusta trójkątna – służy do tymczasowego unieruchomienia i podtrzymania kończyny górnej przy zwichnięciach, złamaniach itp.
• Przylepiec – plaster bez opatrunku pozwala szybko i wygodnie mocować opatrunki.
• Rękawiczki jednorazowe i maseczka do sztucznego oddychania – pozwalają bezpiecznie udzielić pierwszej pomocy. Chronią zarówno osobę udzielającą pomocy, jak i osobę poszkodowaną.
• Koc termiczny – chroni osobę poszkodowaną przed wyziębieniem lub przegrzaniem.
• Nożyczki – ułatwiają otwieranie opakowań, przycinanie opatrunków do odpowiedniego rozmiaru, rozcinanie odzieży na osobie poszkodowanej.
• Instrukcja pierwszej pomocy – zwięzłą instrukcja na temat postępowania w razie wypadku ułatwia osobie udzielającej pomocy wykonanie właściwych działań ratunkowych.

Wyposażenie apteczki samochodowej

Zgodnie z obowiązującymi przepisami apteczki pierwszej pomocy nie trzeba mieć w prywatnym samochodzie osobowym (musi natomiast znajdować się w autobusach, taksówkach, samochodach ciężarowych przystosowanych do przewozu osób i pojazdów silnikowych przeznaczonych do nauki jazdy i egzaminowania). Mimo wszystko powinna być nieodłącznym elementem wyposażenia każdego pojazdu i być w nim zawsze, niezależnie od tego, czy pokonujesz krótkie trasy, czy wybierasz się w dłuższą podróż. Optymalne wyposażenie apteczki, niezbędne do udzielenia pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach komunikacyjnych, określa norma DIN 13164. Kompletując apteczkę, warto mieć to na uwadze. Co, zgodnie z normą, powinno być w apteczce samochodowej?

• Zestaw plastrów do opatrywania niewielkich ran (14 szt.).
• Plaster na szpulce do mocowania opatrunków (5 m x 2,5 cm – 1 szt.).
• Bandaże elastyczne do opatrywania, podtrzymywania opatrunków, stabilizowania urazów (4 m x 6 cm – 2 szt., 4 m x 8 cm – 3 szt.).
• Bandaże z kompresem (opatrunki indywidualne) do opatrywania ran (6 x 8 cm – 1 szt., 8 x 10 cm – 2 szt., 10 x 12 cm – 1 szt.).
• Kompres na rany do zabezpieczania skaleczeń, otarć, zranień (10 x 10 cm – 6 szt./3 opak.).
• Chusta opatrunkowa do opatrywania ran powstałych w wyniku poparzenia (60 x 80 cm – 1 szt., 60 x 40 cm – 1 szt.).
• Chusta trójkątna do unieruchamiania i podtrzymywania kończyn przy urazach (2 szt.).
• Chusteczki nasączane do zwilżania i przemywania ran (2 szt.).
• Koc termiczny chroniący poszkodowanego przed przegrzaniem lub wyziębieniem (1 szt.).
• Nożyczki ułatwiające przycinanie opatrunków, otwieranie opakowań z środkami opatrunkowymi, pozwalające w razie potrzeby rozciąć odzież poszkodowanego (1 szt.).
• Rękawiczki jednorazowe winylowe zapewniające bezpieczeństwo podczas udzielania pomocy (4 szt./2 pary).
• Instrukcja udzielania pierwszej pomocy w przejrzysty sposób wskazująca, jak udzielać pomocy poszkodowanym (1 szt.).

Do niektórych zestawów dołączana jest także ustnik pozwalający w bezpieczny sposób wykonać sztuczne oddychanie metodą usta-usta.

Wyposażenie apteczki domowej

Wypadki zdarzają się  również w domach. Ponieważ w nagłych sytuacjach trzeba działać szybko i sprawnie, warto przechowywać środki opatrunkowe i inne elementy wyposażenia apteczki w jednym miejscu. Może to być przeznaczona na to szuflada, szafka lub specjalny kuferek. Ważne, by rzeczy były zabezpieczone przed kurzem, wilgocią, zabrudzeniami itp. Apteczka powinna być dostosowana do potrzeb domowników. Poniżej lista środków, leków i akcesoriów, które warto wziąć pod uwagę przy jej kompletowaniu.

• Środki opatrunkowe – zestaw plastrów, przylepiec, bandaże, opaski elastyczne, opatrunki, kompresy, chusty trójkątne, czyli podstawowe środki do opatrywania ran i zabezpieczania urazów. Warto zaopatrzyć się w opatrunki itd. o różnych rozmiarach, tak aby móc bez problemu zabezpieczyć mniejsze i większe rany.
• Opatrunki hydrożelowe – stanowią dobrą alternatywę dla tradycyjnych opatrunków, chronią rany, koją, przyspieszają proces regeneracji naskórka.
• Środki do dezynfekcji – oczyszczają rany, ich zastosowanie zmniejsza ryzyko zakażeń. Środki antyseptyczne przyspieszają także gojenie się ran.
• Preparaty przyspieszające gojenie ran, preparaty na oparzenia i podrażnienia skóry – maści, kremy, żele, pianki itp. przyspieszające regenerację skóry i działające kojąco.
• Preparaty na stłuczenia, obrzęki, siniaki – zmniejszają obrzęki, działają przeciwbólowo i przeciwzapalnie.
• Leki przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwgorączkowe – np. na bazie kwasu acetylosalicylowego, ibuprofenu, paracetamolu. Pomogą przy bólu głowy, zębów, bólach mięśniowych, objawach przeziębienia i grypy itp. Jeśli wśród domowników są dzieci, warto zaopatrzyć się w specjalne środki przeznaczone dla dzieci.
• Leki na ból gardła i kaszel – zapewnią ulgę w przypadku infekcji gardła i dróg oddechowych.
• Leki na niestrawność i problemy żołądkowe – środki na zaparcia i na wzdęcia, leki przeciwbiegunkowe, preparaty łagodzące zgagę i wspomagające trawienie.
• Leki łagodzące objawy alergii – pomogą przypadku reakcji alergicznych. Są szczególnie przydatne, jeśli ktoś z domowników jest na coś uczulony.
• Środki łagodzące swędzenie po ukąszeniu owadów – łagodzą swędzenie i redukują podrażnienia skóry, przynosząc ulgę i zapobiegając drapaniu. Przydadzą się zwłaszcza latem.
• Sól fizjologiczna – przydatna do płukania ran i oczu w przypadku dostania się ciała obcego).
• Podstawowy sprzęt medyczny, np. termometr, ciśnieniomierz – pozwalają monitorować stan zdrowia.
• Akcesoria, np. nożyczki, rękawiczki jednorazowe – podstawowe akcesoria ułatwiają udzielanie pomocy.

Wyposażenie apteczki zakładowej

Wyposażenie apteczki zakładowej jest ściśle uzależnione od potencjalnych zagrożeń w zakładzie pracy. Są jednak pewne ogólne zasady kompletowania takich apteczek. W każdej powinny znajdować się opatrunki, plastry i bandaże, które pozwalają na opatrzenie mniejszych i większych ran. Na pewno warto, by w apteczce były również takie środki jak np. opaski elastyczne czy chusta trójkątna. Bardzo przydatne będą rękawiczki jednorazowe i nożyczki.

Co powinno być w apteczce? Sprawdź, jak wygląda przykładowa lista środków, które powinny znaleźć się na wyposażeniu podręcznej apteczki w przedsiębiorstwie.

• Gaza opatrunkowa sterylna, czyli tzw. kompresy gazowe, do opatrywania ran, oparzeń, skaleczeń itp., do tamowania krwotoków.
• Plaster bez opatrunku (przylepiec) do mocowania opatrunków
• Plastry z opatrunkiem w kilku rozmiarach do opatrywania mniejszych ran, skaleczeń, zadrapań itp.
• Bandaż elastyczny do stabilizacji urazów, przydatny również do zabezpieczania i podtrzymywania opatrunków.
• Chusta trójkątna do unieruchamiania i podtrzymywania kończyn przy urazach.
• Elastyczna siatka opatrunkowa (w dwóch lub trzech rozmiarach) zabezpieczająca i przytrzymująca opatrunki.
• Rękawiczki jednorazowe oraz maseczka do sztucznego oddychania metodą „usta-usta” umożliwiające bezpieczne udzielenie pomocy.
• Folia termoizolacyjna srebrno-złota, czyli tzw. folia NRC, chroniąca przed wyziębieniem lub przegrzaniem organizmu.
• Instrukcja udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach ułatwiająca działania ratunkowe, szczególnie w przypadku osób bez odpowiedniego przeszkolenia.
• Nożyczki lub nóż ułatwiające przecinanie ubrań osoby poszkodowanej, docinanie opatrunków, otwieranie opakowań.

Wyposażenie apteczki szkolnej

Zgodnie z przepisami w pomieszczeniach szkół i placówek edukacyjnych (chodzi w szczególności pokoje nauczycielskie, pokoje nauczycieli wychowania fizycznego, laboratoria, pracownie, warsztaty szkolne, świetlice, pokoje kierowników internatu) muszą znajdować się odpowiednio wyposażone apteczki pierwszej pomocy. Przepisy nie regulują, co dokładnie powinno się w nich znajdować. Ponieważ jednak apteczka szkolna jest właściwie apteczką zakładową, przy ich kompletowaniu można kierować się normami określającymi optymalne wyposażenie apteczek zakładowych, czyli DIN 13157 i DIN 13169.

Wyposażenie apteczki wg normy DIN 13169

• Duży zestawy plastrów (dwa komplety) do szybkiego opatrywania niewielkich ran (5 rodzajów plastrów, razem 84 szt.).
• Plaster na szpulce bez opatrunku do mocowania i podtrzmywania opatrunków (5 m x 2,5 cm – 2 szt.).
• Bandaże z kompresem (opatrunki indywidualne) do opatrywania i zabezpieczania ran (6 x 8 cm – 2 szt., 8 x 10 cm – 6 szt., 10 x 12 cm – 2 szt.).
• Bandaże elastyczne (opaski elastyczne) do opatrywania, podtrzymywania opatrunków, stabilizowania urazów (4 m x 6 cm – 4 szt., 4 m x 8 cm – 4 szt.).

• Chusta opatrunkowa do opatrywania ran powstałych w wyniku poparzenia (60 x 80 cm – 2 szt.).
• Chusta trójkątna (temblak) do tymczasowego unieruchamiania kończyny przy urazach obojczyka, kości przedramieniowej, kości ramieniowej lub kości dłoni (96 x 96 x 136 cm – 4 szt.).
• Chusta z flizeliny (20 x 30 cm – 10 szt.).

• Kompres na rany sterylny opatrunek, który można stosować bezpośrednio na skaleczenia, otarcia, rany (10 x 10 cm – 12 szt./6 opak.).
• Kompres na oko stosowany przy urazach oczu, zabezpiecza oko, zapobiega przywieraniu opatrunku do rany (5 x 7,5 cm – 4 szt.).
• Zimny kompres stosowany do tamowania krwotoków, zmniejszania miejscowych dolegliwości bólowych, łagodzenia skutków urazów (skręceń, stłuczeń itp.), zbijania gorączki (2 szt.).
• Chusteczki nasączane do zwilżania i przemywania skóry (8 szt).
• Koc termiczny chroniący osobę poszkodowaną przed wyziębieniem lub przegrzaniem (210 cm x 160 cm – 2 szt.).
• Nożyczki ułatwiające docinanie opatrunków, otwieranie opakowań, przecinanie ubrań (2 szt.).
• Rękawiczki jednorazowe zapewniające bezpieczeństwo podczas udzielania pomocy (8 szt./4 pary).

• Worek foliowy na odpady medyczne (4 szt.).
• Jednorazowa maska medyczna EN 14683:2019 (4 szt.)
• Instrukcja udzielania pierwszej pomocy w przejrzysty sposób wskazująca, jak udzielać pomocy poszkodowanym (1 szt.).

+ APARAT DO SZTUCZNEGO ODDYCHANIA pozwalający w bezpieczny sposób wykonać sztuczne oddychanie metodą usta-usta.

Wyposażenie apteczki turystycznej

Apteczkę pierwszej pomocy warto mieć ze sobą także podczas wyjazdów. Jej wyposażenie zależy głównie od rodzaju aktywności oraz warunków, w jakich będzie używana. Jadąc na urlop do miejsc o gorszej infrastrukturze, np. na kemping, warto dobrze zaopatrzyć apteczkę, tak by w razie potrzeby niczego nie zabrakło. O czym warto pamiętać, kompletując apteczkę turystyczną?

• Podstawowe środki opatrunkowe – m.in. mniejsze i większe plastry, opatrunki indywidualne, bandaże, opaski elastyczne. Przydatne mogą być także opatrunki hydrożelowe oraz paski do zamykania ran.
• Środki do dezynfekcji – odkażają, zmniejszają ryzyko zakażeń.
• Plastry na pęcherze i otarcia – przydatne szczególnie w trakcie wędrówek.
• Podstawowe leki – w apteczce turystycznej mogą przydać się leki przeciwzapalne, przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, pastylki na ból gardła oraz leki na niestrawność i problemy żołądkowe (np. na zaparcia, przeciwbiegunkowe).
• Preparaty na oparzenia i podrażnienia skóry – działające kojąco i przyspieszające regenerację skóry.
• Preparaty na stłuczenia, obrzęki, siniaki – zmniejszające obrzęki, działające przeciwbólowo i przeciwzapalnie.
• Środki łagodzące skutki ukąszenia owadów, repelenty, narzędzia do usuwania kleszczy – przydatne zwłaszcza podczas wyjazdów nad jezioro, do lasu itp.
• Leki łagodzące objawy alergii – przyniosą szybką ulgę w razie reakcji alergicznych.
• Filtry UV – chronią skórę, pozwalają bezpiecznie przebywać na słońcu.
• Koc termiczny – chroni osobę poszkodowaną przed wyziębieniem lub przegrzaniem
• Akcesoria, np. nożyczki, rękawiczki jednorazowe, agrafki, zapinki do bandaży – podstawowe akcesoria ułatwiają udzielanie pomocy.

Czego nie powinno być w apteczce zakładowej?

W domowej apteczce, obok różnego rodzaju materiałów opatrunkowych, bardzo często znajdują się także płyny do dezynfekcji ran, preparaty na oparzenia i ukąszenia owadów oraz leki. Pod ręką warto mieć m.in. środki na problemy żołądkowe (np. węgiel, krople żołądkowe), leki przeciwgorączkowe i przeciwzapalne, a także leki przeciwalergiczne. Trzeba jednak pamiętać, że apteczka zakładowa nie jest tym samym co apteczka domowa i nie może zawierać ani leków, ani środków dezynfekcyjnych. W apteczce znajdującej się z miejscu pracy powinny znajdować się jedynie środki opatrunkowe oraz niezbędne akcesoria. Tylko w ten sposób przygotowane apteczka pierwszej pomocy będzie spełniała swoją funkcję – ratowała zdrowie i życie pracowników w sytuacjach zagrożenia.

Czy w apteczce pierwszej pomocy powinna znajdować się instrukcja udzielania pierwszej pomocy?

Przepisy nie precyzują, co dokładnie i w jakiej ilości powinno znajdować się w apteczce zakładowej. Warto jednak zwrócić uwagę na § 44 ust. 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów BHP. Zgodnie z nim w punktach pierwszej pomocy i przy apteczkach, w widocznych miejscach, powinny być wywieszone:

• instrukcje o udzielaniu pierwszej pomocy w razie wypadku,
• wykaz pracowników wyznaczonych do obsługi tych punktów, przeszkolonych w zakresie udzielania pierwszej pomocy.

Nie tylko środki opatrunkowe – ważne akcesoria w apteczce

Bandaże, opaski uciskowe, kompresy, plastry, opatrunki są podstawą wyposażenia zakładowej apteczki pierwszej pomocy. O czym jeszcze warto pamiętać? W nagłej sytuacji mogą przydać się również akcesoria i środki takie jak np. rękawiczki jednorazowe, aparat do sztucznego oddychania, nożyczki czy koc termiczny. Zarówno rękawiczki, jak i maska do sztucznego oddychania zapewniają bezpieczeństwo osobie udzielającej pomocy. Dzięki nim można efektywnie działać, nie narażając własnego zdrowia. Koc termiczny chroni osobę poszkodowaną przed przegrzaniem lub wychłodzeniem. Być może nieoczywistym, ale niezwykle ważnym elementem wyposażenia apteczki są nożyczki. Dlaczego? Ułatwiają obcinanie bandaży i docinanie innych środków opatrunkowych. W razie wypadku pozwalają skupić się na udzielaniu pomocy, a nie na tym, jak poradzić sobie z materiałami opatrunkowymi.

Obowiązkowe wyposażenie apteczki według norm DIN

Jak odpowiednio wyposażyć apteczkę w zakładzie pracy, aby w razie wypadku móc szybko i sprawnie udzielić pomocy osobie poszkodowanej? Przy kompletowaniu materiałów opatrunkowych i akcesoriów warto kierować się normami Niemieckiego Instytutu Normalizacyjnego (DIN). Norma DIN 13157 określa optymalny skład apteczek przeznaczonych do zakładów pracy. Warto wiedzieć, że wyposażenia zgodnego z normą DIN 13157 nie trzeba kompletować samemu – na rynku dostępne są gotowe zestawy (wkłady do apteczek).

Wyposażenie apteczki według normy DIN 13157

• 8 x plaster z opatrunkiem (6 x 10cm),
• 1 x plaster na szpulce (5m x 2,5cm),
• 1 x zestaw plastrów (4 rodzaje, 20 szt.),
• 2 x bandaż elastyczny (4m x 6cm),
• 2 x bandaż elastyczny (4m x 8cm),
• 4 x rękawiczki jednorazowe winylowe (2 pary),
• 1 x chusta opatrunkowa (60 x 80cm),
• 1 x zimny kompres,
• 5 x chusta z flizeliny (20 x 30 cm),
• 1 x bandaż z kompresem (6 x 8 cm),
• 3 x bandaż z kompresem (8 x 10 cm),
• 1 x bandaż z kompresem (10 x 12 cm),
• 6 x kompres na rany (3 opak.),
• 2 x kompres na oko (5 x 7,5 cm),
• 2 x chusta trójkątna,
• 1 x koc termiczny (ratunkowy),
• 1 x nożyczki,
• 2 x worek foliowy,
• instrukcja „Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach”.

Norma DIN 13157 a DIN 13169

Apteczka zgodna z normą DIN 13157 jest wystarczająca dla zakładów, w których zatrudnionych jest do 50 pracowników. W przypadku większych miejsc pracy dobrym rozwiązaniem może być wyposażenie apteczki zgodnie z wymaganiami normy DIN 13169. Norma ta określa optymalny zestaw środków pozwalający na zabezpieczenie większej liczby osób (od 50 do 300 pracowników), a apteczka zawiera dwa razy więcej materiałów i środków opatrunkowych w porównaniu do składu zgodnego z normą DIN 13157.

Najczęstsze wypadki i urazy w miejscu pracy

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w okresie od stycznia do września zeszłego roku zgłoszono 43600 osób poszkodowanych w wypadkach przy pracy.

Wydarzenia powodujące urazy:

• zderzenie z / uderzenie w nieruchomy obiekt;
• uderzenie przez obiekt w ruchu;
• kontakt z przedmiotem ostrym, szorstkich, chropowatym;
• obciążenie fizyczne lub psychiczne;
• uwięzienie, zmiażdżenie;
• kontakt z prądem elektrycznym, temperaturą, niebezpiecznymi substancjami i preparatami chemicznymi;
• przejaw agresji ze strony człowieka lub zwierzęcia;
• tonięcie, zakopanie, zamknięcie;
• inne.

Najczęstsze przyczyny wypadków:

• nieprawidłowe zachowanie się pracownika;
• niewłaściwy stan czynnika materialnego;
• niewłaściwa organizacja pracy lub stanowiska pracy;
• brak lub niewłaściwe posługiwanie się czynnikiem materialnym przez pracownika;
• nieużywanie sprzętu ochronnego przez pracownika;
• niewłaściwe, samowolne zachowanie się pracownika;
• niewłaściwy stan psychofizyczny pracownika.

Jak udzielić pomocy?

Rany opatruje się jałowym gazikiem, który – w zależności od wielkości zranienia – mocuje plastrem, bandażem lub chustą trójkątną.

W przypadku krwotoku kluczowe jest zatrzymanie upływu krwi poprzez ucisk. Do krwawiącej rany przykłada się gazik i zakłada opatrunek uciskowy. W przypadku silnego upływu krwi nie zmienia się opatrunków, a dokłada na wierzch świeże.

Pierwsza pomoc przy krwotoku z nosa polega na posadzeniu poszkodowanego z głową pochyloną do przodu, ściskając delikatnie skrzydełka nosa. Zalecany jest zimny okład na kark.

Przy złamaniach należy unieruchomić kończynę i dwa sąsiadujące ze złamaniem stawy. W przypadku złamań otwartych ranę należy przykryć jałowym opatrunkiem – bezwzględnie nie wolno samodzielnie nastawiać kości.

Jeśli dojdzie do zwichnięcia, należy przede wszystkim unieruchomić staw.

Oparzenia należy niezwłocznie schłodzić. Oparzone miejsce polewa się czystą, zimną wodą, a następnie zabezpiecza, zakładając jałowy opatrunek. W przypadku oparzeń substancjami chemicznymi, kluczowe jest dokładne opłukanie go pod zimną wodą.

Pierwsza pomoc przy porażeniu prądem polega przede wszystkim na uwolnienie poszkodowanego od działania prądu. Należy więc wyłączyć zasilanie lub odciągnąć porażonego od urządzeń pod napięciem – z zachowaniem zasad bezpieczeństwa, wykorzystując np. przedmiot nieprzewodzący prądu. Czynności ratownicze uzależnione są od stanu poszkodowanego. W przypadku zatrzymania oddechu należy wykonać sztuczne oddychanie, a przy zatrzymaniu czynności serca – masaż serca.