Kto odpowiada za stan BHP w zakładzie pracy? Obowiązki pracodawcy i pracownika w zakresie BHP
Kto odpowiada za stan bezpieczeństwa w zakładzie pracy w świetle obowiązujących przepisów? Jakie są obowiązki pracodawcy w zakresie BHP, a jakie są obowiązki pracownika w zakresie BHP?
Obowiązki pracodawcy a BHP w świetle przepisów
Kodeks pracy
Zgodnie z przepisami za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie odpowiada pracodawca. Mówi o tym m.in. art. 15 Kodeksu pracy:
Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy.
Kodeks pracy określa również podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bhp (art. 94, punkt 4):
Pracodawca jest obowiązany w szczególności zapewnić bezpieczne i higieniczny warunki pracy oraz prowadzić systematyczne szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Również Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. jasno wskazuje, że za stan bhp w zakładzie pracy odpowiada pracodawca.
O podstawowych obowiązkach pracodawcy w zakresie BHP mówi art. 39. Zgodnie z nim pracodawca realizuje obowiązek zapewnienia pracownikom bezpieczeństwa i higieny pracy w szczególności przez:
- zapobieganie zagrożeniom związanym z wykonywaną pracą;
- właściwą organizację pracy;
- stosowanie koniecznych środków profilaktycznych;
- informowanie i szkolenie pracowników.
Realizacja obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy
Za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy bezpośrednio odpowiada pracodawca. Obowiązek zapewnienia odpowiednich warunków pracy powinien być realizowany na podstawie ogólnych zasad dotyczących zapobiegania wypadkom i chorobom związanym z pracą, w szczególności przez:
- zapobieganie zagrożeniom;
- przeprowadzanie oceny ryzyka związanego z zagrożeniami, które nie mogą być wykluczone;
- likwidowanie zagrożeń u źródeł ich powstawania;
- dostosowanie warunków i procesów pracy do możliwości pracownika (w szczególności przez odpowiednie projektowanie i organizowanie stanowisk pracy, dobór maszyn i innych urządzeń technicznych oraz narzędzi pracy, a także metod produkcji i pracy – uwzględniając przy tym zmniejszenie uciążliwości pracy, zwłaszcza pracy monotonnej, w ustalonym z góry tempie, oraz ograniczenie negatywnego wpływu takiej pracy na zdrowie pracowników);
- stosowanie nowych rozwiązań technicznych;
- zastępowanie niebezpiecznych procesów technologicznych, urządzeń, substancji i innych materiałów – bezpiecznymi lub mniej niebezpiecznymi;
- nadawanie priorytetu środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony indywidualnej;
- instruowanie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
BHP – obowiązki pracodawcy w kwestii odpowiedniego oznakowania zakładu pracy
Znaki bezpieczeństwa
Ważnym elementem, poprawiającym bezpieczeństwo w pracy są znaki bezpieczeństwa – zakazu, nakazu oraz ostrzegawcze. Powinny być czytelne i odpowiednio usytuowane, w zależności od występującego w danym miejscu zagrożenia czy niebezpieczeństwa.
Zgodnie z przepisami pracodawca ma obowiązek zapewnić odpowiednie znaki bezpieczeństwa w sytuacji, gdy uniknięcie lub zminimalizowanie zagrożeń nie jest możliwe poprzez zastosowanie środków ochrony zbiorowej lub poprzez wprowadzenie właściwych procedur związanych z organizacją pracy.
Znaki zakazu
Znaki zakazu BHP wskazują, jakie zachowania, mogące wywołać lub spowodować niebezpieczeństwo, są zabronione (np. zakaz palenia tytoniu, zakaz spryskiwania wodą, zakaz używania telefonów komórkowych, zakaz używania szlifierki ręcznej).
Znaki nakazu
Wskazują, jakie zachowania są pożądane (np. przeczytaj instrukcję, nakaz stosowania ochrony rąk, odłącz przed przystąpieniem do konserwacji lub naprawy, nakaz stosowania obuwia antystatycznego).
Znaki ostrzegawcze
Rozróżniamy 4 kategorie zagrożeń w miejscu pracy – psychiczne, chemiczne, biologiczne lub psychofizyczne. Znaki z tej grupy ostrzegają przed konkretnym, występującym w danym miejscu zagrożeniem lub niebezpieczeństwem (np. ostrzeżenie przed śliską powierzchnią, ostrzeżenie przed napięciem elektrycznym, ostrzeżenie przed ostrymi elementami, ostrzeżenie przed promieniowaniem optycznym).
Znaki ewakuacyjne i pierwszej pomocy
To wszystkie znaki, które informują o wyjściach ewakuacyjnych oraz wskazują na lokalizację urządzeń ratowniczych lub pierwszej pomocy (np. wyjście ewakuacyjne prawo- / lewostronne, nosze, okno ewakuacyjne z drabiną ewakuacyjną, przycisk awaryjnego zatrzymania). Odpowiednie oznakowanie może bardzo pomóc w sprawnym przeprowadzeniu akcji ewakuacyjnej i bezpiecznym wyprowadzeniu z budynku wszystkich ludzi, którzy się w nim znajdują.
Znaki przeciwpożarowe
Odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy ponosi pracodawca, powinien więc zadbać również o prawidłowe rozmieszczenie znaków przeciwpożarowych. Znaki ppoż to takie, które w razie pożaru mają zadanie ułatwić akcję gaśniczą, m.in. wskazując rozmieszczenie sprzętu przeciwpożarowego (np. gaśnica, hydrant zewnętrzny / wewnętrzny, telefon alarmowania przeciwpożarowego, koc gaśniczy).
Podstawowe obowiązki pracownika w zakresie BHP
Odpowiedź na pytanie, kto jest odpowiedzialny za stan bhp w zakładzie pracy, brzmi: pracodawca. Wynika to m.in. z zapisów Kodeksu pracy. Jednak Kodeks pracy określa nie tylko prawa i obowiązki pracodawcy w zakresie BHP, ale nakłada również pewne obowiązki na pracowników.
Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika, który jest w szczególności obowiązany:
- znać przepisy i zasady bhp, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym;
- wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bhp oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych;
- dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy;
- stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem;
- poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich;
- niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie;
- współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.
