Które maszyny i urządzenia powinny mieć instrukcję bezpiecznej obsługi i gdzie ją dostać?
Obsługa maszyn i urządzeń stwarza potencjalne zagrożenia dla zdrowia i życia pracowników. Sprawdzamy, co mówią przepisy na temat instrukcji obsługi maszyn wykorzystywanych w miejscu pracy i które urządzenia muszą mieć takie instrukcje.
Obowiązek udostępniania instrukcji BHP
Rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów BHP nakłada na pracodawców obowiązek udostępniania pracownikom aktualnych instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy. Do stałego korzystania powinny być udostępniane instrukcje dotyczące:
- stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników;
- obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych;
- postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi;
- udzielania pierwszej pomocy.
Instrukcje BHP, m.in. instrukcje bezpiecznej obsługi maszyn, powinny być zrozumiałe dla pracowników i posiadać zapisy dotyczące:
- czynności, które należy wykonać przed rozpoczęciem danej pracy;
- zasad i sposobów bezpiecznego wykonywania pracy;
- czynności do wykonania po zakończeniu pracy;
- zasad postępowania w sytuacjach awaryjnych, stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia pracowników.
Maszyny i urządzenia techniczne – przepisy BHP
O konieczności zapewnienia instrukcji obsługi urządzeń technicznych mówi również rozporządzenie w sprawie minimalnych wymagań dot. BHP w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy. Zgodnie z par. 30 pkt 1 pracodawca powinien zapewnić pracownikom dostęp do informacji, w tym pisemnych instrukcji dotyczących użytkowania maszyn.
Instrukcje te zawierają co najmniej informacje dotyczące BHP w zakresie:
- warunków użytkowania maszyn,
- występowania możliwych do przewidzenia sytuacji nietypowych,
- praktyki użytkowania maszyn.
Dalej przepisy nakładają na pracodawcę obowiązek informowania pracowników o zagrożeniach związanych z maszynami znajdującymi się w miejscu pracy lub jego otoczeniu oraz o wszelkich zmianach w nich wprowadzonych w tym zakresie, w jakim zmiany te mogą mieć wpływ na bezpieczeństwo maszyny – nawet gdy pracownicy bezpośrednio nie użytkują tych maszyn.
Pracodawca musi podejmować niezbędne działania, aby pracownicy:
- użytkujący maszyny odbyli odpowiedni przeszkolenie w zakresie bezpiecznego ich użytkowania;
- wykonujący naprawy, modernizacji, konserwacji lub obsługi maszyn odbyli specjalistyczne przeszkolenie w tym zakresie.
Zagrożenia przy obsłudze maszyn i urządzeń
Zagrożenia mechaniczne
- Ruchome części maszyn, np. tłoki, taśmy, wirniki, mogą stwarzać zagrożenie przytrzaśnięcia, przygniecenia, zmiażdżenia.
- Maszyny wyposażone w ostrza, narzędzia tnące i ostre elementy mogą stwarzać zagrożenie rozcięć, skaleczeń, amputacji.
- Ruchome części maszyn, np. taśmociągi, i elementy obracające stwarzają ryzyko przypadkowego pochwycenia odzieży, włosów czy materiału roboczego.
- Zagrożenia mechaniczne mogą wynikać również z uszkodzenia lub nagłej awarii maszyny.
Zagrożenia termiczne
Maszyny generujące wysoką temperaturę, np. piece przemysłowe, mogą powodować poparzenia. Przy niektórych pracach zagrożeniem mogą być rozpryski stopionych metali lub iskry (np. podczas cięcia czy szlifowania metalu).
Zagrożenia elektryczne
Obsługa maszyn elektrycznych wiąże się z ryzykiem porażenia lub poparzenia prądem. Poważne niebezpieczeństwo dla pracowników może stanowić np. nieprawidłowe podłączenie urządzenia, uszkodzenie izolacji, uszkodzenie przewodów czy nieprawidłowe uziemienie.
Inne zagrożenia
- Hałas – maszyny generujące wysoki poziom hałasu mogą powodować uszkodzenia słuchu u pracowników.
- Drgania mechaniczne (wibracje) – mogą zaburzać prawidłowe funkcjonowanie organizmu, prowadzić do zmian chorobowych. Narażeni są na nie np. operatorzy maszyn pneumatycznych (drgania miejscowe, oddziałujące przez kończyny górne), a także operatorzy maszyn budowlanych czy drogowych (drgania ogólne).
- Promieniowanie elektromagnetyczne – generowane przez różne urządzenia (np. urządzenia łączności bezprzewodowej, generatory prądotwórcze) pole elektromagnetyczne przeważnie nie jest odczuwalne zmysłami, może jednak negatywnie wpływać na pracowników (na układ nerwowy i percepcje, może także prowadzić do uszkodzeń termicznych).
- Promieniowanie jonizujące – generowane jest np. przez aparaty rentgenowskie i inne urządzenia stosowane w diagnostyce i leczeniu.
- Promieniowanie laserowe – zjawisko wykorzystywane jest w różnych branżach, m.in. w medycynie, w kosmetyce, w przemyśle. Może powodować uszkodzenie oczu lub skóry.
Nie tylko instrukcje BHP, czyli inne rozwiązania poprawiające bezpieczeństwo podczas obsługi maszyn
Maszyny wykorzystywane w miejscu pracy są źródłem różnych potencjalnych zagrożeń. Istotne jest więc, aby pracodawcy przeprowadzali ocenę ryzyka zawodowego i wdrażali odpowiednie rozwiązania pozwalające minimalizować istniejące zagrożenia. Jednym z kluczowych elementów jest udostępnianie pracownikom i zaznajamianie ich z instrukcjami bezpiecznej obsługi maszyn przemysłowych. Instrukcje dostarczają szczegółowych informacji na temat prawidłowego użytkowania urządzeń. Eksploatacja maszyn zgodnie z instrukcjami minimalizuje ryzyko wypadków i obrażeń.
Co jeszcze sprzyja minimalizacji zagrożeń podczas obsługi urządzeń technicznych?
- Szkolenia pracowników (szkolenie wstępne i szkolenia okresowe).
- Regularne przeglądy i konserwacja maszyn (utrzymanie urządzeń w dobrym stanie technicznym i wykrycie usterek w odpowiednim czasie pomaga minimalizować ryzyko niebezpiecznych sytuacji).
- Zapewnienie pracownikom odpowiednich środków ochrony indywidualnej, stosowanie środków ochrony zbiorowej i innych technicznych rozwiązań minimalizujących zagrożenia.
- Stosowanie znaków bezpieczeństwa.
| Rozporządzenie w sprawie minimalnych wymagań dot. BHP w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy wskazuje, że maszyny powinny być wyposażone w łatwo rozpoznawalne urządzenia służące do odłączania od źródeł energii, a także znaki ostrzegawcze i oznakowanie konieczne do zapewnienia bezpieczeństwa pracowników. |
Instrukcje bezpiecznej obsługi – FAQ
Zgodnie z przepisami pracodawca ma obowiązek udostępnić pracownikom – do stałego korzystania – instrukcje bezpiecznej obsługi maszyn i urządzeń technicznych. Instrukcje te powinny być zrozumiałe dla pracowników.
Maszyny w miejscu pracy mogą stwarzać różne zagrożenia (to m.in. zagrożenia mechaniczne, termiczne, związane z nadmiernym hałasem, promieniowaniem czy substancjami chemicznymi). Czytelne, znajdujące się w łatwo dostępnych miejscach i zrozumiałe dla pracowników instrukcje wskazują, jak prawidłowo obsługiwać maszyny i urządzenia techniczne. Znajomość charakterystyki i obsługi urządzenia, wiedza na temat potencjalnych zagrożeń i procedur bezpieczeństwa minimalizuje ryzyko wypadków przy pracy.
Instrukcje BHP powinny mieć wszystkie maszyny i urządzenia techniczne znajdujące się i na terenie miejsca pracy i wykorzystywane przez pracowników. Instrukcje, w których znajdują się informacje na temat danego urządzenia, sposobu jego użytkowania i występujących zagrożeń, procedur bezpieczeństwa, postępowania w przypadku awarii itp., sporządza się m.in. dla pras, giętarek, spawarek, szlifierek, urządzeń stosowanych w gastronomii, maszyn rolniczych, urządzeń stosowanych w warsztatach, ale także dla urządzeń biurowych.
Instrukcje BHP dla różnego rodzaju urządzeń znajdziesz na Znakowo.pl. Tabliczki wykonane są z cienkiej płyty PCV – takie oznakowanie jest odporne na uszkodzenia, zabrudzenia, działanie wilgoci czy promieni UV. Instrukcja pozostaje czytelna, nawet jeśli narażona jest na działanie niekorzystnych czynników. Instrukcje BHP maszyn i urządzeń podzielone są na różne kategorie (np. obróbka metali, poligrafia, medyczne dla służby zdrowia, roboty elektryczne), co ułatwia odnalezienie odpowiedniej tabliczki.
