Mała architektura miejska a definicja, obiekty, przepisy i znaczenie
Z obiektami małej architektury miejskiej spotykamy się na co dzień. Stanowią nieodłączny element krajobrazu – nie tylko miast, ale i wsi. Jakie wymagania powinna spełniać mała architektura miejska? Czy na postawienie obiektu, który kwalifikuje się jako obiekt małej architektury miejskiej, trzeba uzyskać stosowne pozwolenie?
Mała architektura miejska – co to jest?
Czym jest mała architektura miejska? Sam termin sugeruje, że chodzi o obiekt budowlany, który charakteryzuje się niewielkimi gabarytami. Według prawa budowlanego pojęcie „mała architektura miejska” odnosi się do niewielkich obiektów. W szczególności chodzi o obiekty:
- kultu religijnego, takie jak kapliczki, krzyże przydrożne, figury;
- posągi, wodotryski i inne obiekty architektury ogrodowej;
- użytkowe, służące rekreacji codziennej i utrzymaniu porządku, takie jak: piaskownice, huśtawki, drabinki, śmietniki.
Warto zwrócić uwagę na to, że definicja jest dosyć ogólna i ma charakter otwarty. Sformułowanie „w szczególności” świadczy o tym, ze obiekty wskazane wśród przykładów mają jedynie charakter przykładowy. Mała architektura miejska to również takie obiekty, jak np. różnego rodzaju barierki ochronne i selektywne, ławki, popielnice i wiaty dla palących, stojaki rowerowe, flagi i maszty, witacze, pulpity informacyjne czy szlabany.
Mała architektura a pozwolenie na budowę
W prawie budowlanym (art. 29 ust. 1 pkt. 22) znajduje się zapis, według którego budowa elementów małej architektury nie wymaga pozwoleń na budowę. Warto jednak rozgraniczyć dwie sytuacje – kiedy obiekty małej architektury mają stanąć na prywatnej nieruchomości, a kiedy mają zostać umieszczone w przestrzeni publicznej.
Jeśli ustawiamy obiekty małej architektury na prywatnym terenie, nie musimy zgłaszać tego żadnemu organowi administracji architektoniczno-budowlanej. Z kolei w przypadku, gdy tego rodzaju obiekty mają znaleźć się na terenie publicznym, na inwestorze, odpowiedzialnym za ich postawienie, ciąży obowiązek zgłoszenia tego faktu do właściwego organu.
Elementy małej architektury w miejscu publicznym
Ustawienie obiektu małej architektury miejskiej w miejscu publicznym wymaga pewnych formalności. Zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane zgłoszenie budowy lub wykonywania innych robót budowlanych dokonuje się organowi administracji architektoniczno-budowlanej. W zgłoszeniu określa się rodzaj, zakres, miejsce i sposób wykonywania robót budowlanych oraz termin ich rozpoczęcia. W przypadku małej architektury miejskiej do zgłoszenia należy dołączyć:
- oświadczenie o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane,
- odpowiednie szkice lub rysunki – w zależności od potrzeb,
- pozwolenia, uzgodnienia, opinie – jeśli obowiązek ich dostarczenia wynika z przepisów odrębnych ustaw,
- projekt zagospodarowania działki lub terenu, wykonany przez projektanta posiadającego wymagane uprawnienia budowlane.
Mała architektura w przestrzeni publicznej – znaczenie
Mała architektura miejska ma duże znaczenie, jeśli chodzi o organizację, funkcjonalność i estetykę przestrzeni. Znajduje zastosowanie na terenach rekreacyjnych, w parkach, na ulicach, na placach zabaw itp. Różnego rodzaju elementy sprawiają, że przestrzeń publiczna jest bardziej przyjazna, a korzystanie z niej – bardziej komfortowe. Pojawiające się w miastach i na wsiach obiekty małej architektury pozwalają w sposób funkcjonalny zagospodarować teren. Niektóre, takie jak np. kosze na śmieci, popielnice, blokady parkingowe czy stojaki na rowery, sprzyjają utrzymaniu porządku, inne, np. ławki parkowe, umożliwiają wypoczynek, a jeszcze inne, np. donice na rośliny czy fontanny, wpływają na walory estetyczne otoczenia.
Na co zwrócić uwagę, wybierając elementy architektury miejskiej?
Aby mała architektura miejska dobrze pełniła swoje funkcje, powinna być przede wszystkim funkcjonalna, chociaż nie można zapominać o aspektach estetycznych. Takie elementy małej architektury nie tylko poprawią wygodę użytkowania przestrzeni, ale również poprawią jej odbiór w oczach mieszkańców i turystów. Wybierając ławki, kosze na śmieci, blokady parkingowe i inne tego typu obiekty, warto zwrócić uwagę na kilka elementów. Mała architektura miejska narażona jest na stałe działanie czynników atmosferycznych. Ważne więc, by była zrobiona z materiałów odpornych na wilgoć czy działanie promieni słonecznych. Przeglądając oferty producentów, warto także zwrócić uwagę na wytrzymałość urządzeń. Ponieważ elementy małej architektury narażone są również na akty wandalizmu, powinny być solidne, odporne na zniszczenia i uszkodzenia mechaniczne. Ponadto trzeba także pamiętać, że niektóre urządzenia muszą spełniać określone normy (np. urządzenia na placach zabaw, urządzenia do ćwiczeń na świeżym powietrzu), co wiąże się z bezpieczeństwem podczas korzystania z nich.
Przykładowe elementy małej architektury miejskiej
Obiekty małej architektury miejskiej pełnią różne funkcje. Organizują przestrzeń, wpływają na jej estetykę, poprawiają bezpieczeństwo, ułatwiają wypoczynek i rekreację. Jakie urządzenia stosuje się w przestrzeni publicznej?
- Blokady parkingowe – prosty, a do tego niezawodny sposób pozwalający zabezpieczyć miejsce postojowe przed niepożądanymi pojazdami. Blokady stosowane są przez osoby prywatne, ale także przez firmy, pensjonaty czy przychodnie, które chcą zabezpieczyć miejsca dla swoich gości lub pracowników.
- Słupki uliczne – słupki organizują przestrzeń. Stosowane są np. przy wygradzaniu różnych miejsc. Często stosowane są, aby odgrodzić chodnik od jezdni, co wpływa na poprawę bezpieczeństwa pieszych, i uniemożliwić wjazd i postój pojazdów na daną przestrzeń.
- Kosze na śmieci – sprzyjają utrzymaniu przestrzeni w porządku i czystości. Ustawia się je na m.in. ulicach, przy przystankach, w parkach, na placach zabaw, na skwerach, na osiedlach. Niektóre pełnią jednocześnie rolę popielnicy. Im częściej się pojawiają w przestrzeni, tym większa szansa, że śmieci i niedopałki będą trafiać do kosza, a nie na chodnik.
- Wiaty przystankowe – chronią pasażerów czekających na komunikację miejską przed deszczem i wiatrem. Mają miejsce na rozkład jazdy, często również na reklamy. Stałym elementem jest ławka pod wiatą, która zwiększa komfort podczas oczekiwania na autobus, tramwaj czy trolejbus.
- Ławki – sprzyjają spędzaniu czasu na świeżym powietrzu, np. w parku czy na placu zabaw, pozwalają na chwilę odpoczynku podczas spaceru. Na rynku dostępne są różne modele ławek ulicznych i parkowych, np. z oparciem i bez oparcia, z różnych materiałów – najczęściej drewniane na metalowym stelażu.
- Urządzenia do ćwiczeń i siłownie plenerowe – tego typu sprzęt coraz częściej pojawia się w parkach, na osiedlach, na terenach rekreacyjnych. Ogólnodostępne urządzenia, z których każdy może skorzystać za darmo, zwiększają atrakcyjność miejsca i są elementem pozwalającym promować zdrowy styl życia.
- Stojaki i wiaty na rowery – ponieważ coraz więcej osób przesiada się na jednoślady, warto zainwestować w odpowiednią infrastrukturę. Stojaki i wiaty na rowery porządkują przestrzeń miejską (zapobiegają przypinaniu rowerów do ławek, słupów latarń itp.) i umożliwiają bezpieczne przechowywanie jednośladów.
- Urządzenia na placach zabaw – karuzele, zjeżdżalnie, huśtawki i piaskownice umilają dzieciom czas spędzony na świeżym powietrzu. W przypadku sprzętu na placach zabaw przede wszystkim warto zwrócić uwagę, czy spełnia on normy bezpieczeństwa.
- Latarnie – wpływają pozytywnie na odbiór przestrzeni, ale też sprzyjają poprawie bezpieczeństwa. W przestrzeni miejskiej sprawdzą się np. lampy solarne uliczne. To innowacyjne i ekologiczne rozwiązanie, które pozwala zminimalizować koszty utrzymania oświetlenia.
