Pierwsza pomoc w zakładzie pracy: obowiązki pracodawcy, BHP i niezbędne środki
Przestrzeganie zasad BHP zmniejsza ryzyko wypadków w pracy, ale nie eliminuje ich w 100%. Nie zawsze też zagrożenie życia czy uszkodzenie ciała spowodowane jest czynnościami związanymi z pracą – bywa, że pracownik zasłabnie, dostanie nagłych duszności lub zakrztusi się. Trzeba zdawać sobie sprawę, że sprawne udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanemu może uratować mu życie. Co więc robić, gdy w pracy zdarzy się wypadek?
Pierwsza pomoc w świetle przepisów
Zgodnie z definicją zawartą w ustawie o Państwowym Ratownictwie Medycznym pierwsza pomoc to zespół czynności podejmowanych w celu ratowania osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, wykonywanych przez osobę znajdującą się w miejscu zdarzenia. Pod pojęciem „stan nagłego zagrożenia zdrowotnego” należy rozumieć stan polegający na nagłym lub przewidywanym w krótkim czasie pojawieniu się objawów pogarszania zdrowia, którego bezpośrednim następstwem może być poważne uszkodzenie funkcji organizmu lub uszkodzenie ciała lub utrata życia, wymagający podjęcia natychmiastowych medycznych czynności ratunkowych i leczenia.
Warto wiedzieć, że nieudzielenie pomocy poszkodowanemu jest przestępstwem. Mówi o tym art. 162 § 1 kodeksu karnego:
Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2 wskazuje natomiast, że nie popełnia przestępstwa osoba, która nie udziela pomocy, jeśli wymaga ona poddanie się zabiegowi lekarskiemu lub w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej.
Pierwsza pomoc a własne bezpieczeństwo
Można odstąpić od pewnych czynności, jeśli udzielenie pomocy wiąże się z zagrożenie życiu lub zdrowia osoby niosącej pomoc. Niekiedy udzielenie pomocy ogranicza się do wezwania odpowiednich służb.
Obowiązek wezwania pogotowia lub innych służb wynika z art. 4 ustawy Państwowym Ratownictwie Medycznym:
Kto zauważy osobę lub osoby znajdujące się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego lub jest świadkiem zdarzenia powodującego taki stan, w miarę posiadanych możliwości i umiejętności ma obowiązek niezwłocznego podjęcia działań zmierzających do skutecznego powiadomienia o tym zdarzeniu podmiotów ustawowo powołanych do niesienia pomocy osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego.
Pierwsza pomoc w zakładzie pracy – przepisy i obowiązki pracodawcy
Punkty pierwszej pomocy, apteczki, instrukcje udzielania pierwszej pomocy
Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie ogólnych przepisów BHP pracodawca ma obowiązek zapewnić punkty pierwszej pomocy oraz odpowiednio wyposażone apteczki (patrz: Wyposażenie apteczki pierwszej pomocy). Muszą one być odpowiednio oznakowane – znakami zgodnymi z Polskimi Normami. Apteczki powinny znajdować się w widocznych i łatwo dostępnych miejscach. Zarówno w punktach pierwszej pomocy, jak i przy apteczkach umieszcza się instrukcje udzielania pierwszej pomocy. Obsługę punktów pierwszej pomocy i apteczek powierza się wyznaczonym pracownikom, przeszkolonym w udzielaniu pierwszej pomocy.
Obowiązek wyznaczenia pracowników do udzielania pierwszej pomocy
Kolejnym obowiązkiem pracodawcy jest wyznaczenie pracowników do udzielania pierwszej pomocy. Ich liczba oraz przeszkolenie powinny zależeć od rodzaju i poziomu zagrożeń, które występują w miejscu pracy. Oczywiście warto najpierw upewnić się, że osoba skierowana na takie szkolenie, ma do tego odpowiednie predyspozycje. Listy pracowników wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy powinny znajdować się w punktach pierwszej pomocy i przy apteczkach.
Szkolenia z pierwszej pomocy przedmedycznej w zakładzie pracy
Przepisy wskazują, że pracodawca powinien zapewnić pracownikowi odbycie szkolenia odpowiedniego do wykonywanej pracy. Jednym z rodzajów szkoleń jest szkolenie wstępne, które obejmuje instruktaż ogólny i instruktaż stanowiskowym.
Podczas instruktażu ogólnego uczestnicy szkolenia zaznajamiani są z podstawowymi przepisami BHP zawartymi w przepisach, przepisami i zasadami BHP obowiązującymi w danym zakładzie pracy, a także z zasadami udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku. Takie szkolenie muszą odbyć – przed dopuszczeniem do wykonywania pracy – nowo zatrudnieniu pracownicy, studenci odbywający praktyki, a także uczniowie szkół zawodowych zatrudnieni w celu praktycznej nauki zawodu.
Pierwsza pomoc poszkodowanym w wypadkach przy pracy – o jakich zasadach warto pamiętać?
Pierwsza pomoc może uratować komuś życie, dlatego warto wiedzieć, jak postępować w razie wypadku.
Przystępując do udzielenia pierwszej pomocy w pracy, pamiętajmy, że liczy się przede wszystkim bezpieczeństwo – zarówno nasze, jak i osoby poszkodowanej, a zatem wszystkie działania muszą być pewne i przemyślane. Zawsze powinno się używać środków ochrony osobistej, m.in. rękawic jednorazowych czy maseczek do sztucznego oddychania.
SCHEMAT UDZIELANIA PIERWSZEJ POMOCY KROK PO KROKU
- Zabezpiecz miejsce wypadku. Zadbaj o bezpieczeństwo swoje, poszkodowanego oraz świadków.
- Oceń stan poszkodowanego. Podejdź do niego, delikatnie potrząśnij za ramię i zapytaj, czy wszystko w porządku. Jeżeli poszkodowany reaguje i nie zagraża mu żadne niebezpieczeństwo, należy zostawić go w pozycji, w której jest, i starać się zebrać jak najwięcej informacji na temat okoliczności zdarzenia. Natomiast jeśli poszkodowany nie reaguje (ale oddycha), należy wezwać pomoc, odwrócić poszkodowanego na plecy i udrożnić mu drogi oddechowe. Osoby poszkodowanej nie należy zostawiać bez opieki.
- Wezwij fachową pomoc. Z dyspozytorem rozmawiaj spokojnie i staraj się odpowiadać dokładnie na pytania, które zadaje.
- Przystąp do udzielania pierwszej pomocy.
Tak, zgodnie z art. 2091 Kodeksu pracy pracodawca ma obowiązek zapewnić środki niezbędne do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, a także wyznaczyć pracowników do udzielania pierwszej pomocy – bez względu na charakter pracy.
Przepisy nie precyzują, ile apteczek powinno znajdować się w zakładzie pracy. Nie wskazują również, gdzie apteczki powinny się znajdować. Rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów BHP mówi, że liczbę i usytuowanie apteczek ustala się w porozumieniu z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, uwzględniając przy tym rodzaj i nasilenie występujących zagrożeń.
W apteczce powinny znajdować się różnego rodzaju środki opatrunkowe, plastry, bandaże, kompresy itp., a także koc termiczny, nożyczki, maski do sztucznego oddychania, rękawiczki jednorazowej. Dobrą praktyką przy kompletowaniu apteczki jest kierowanie się normą DIN 13157.
