Prace szczególnie niebezpieczne w 2022 – wykaz, rozporządzenie i przykłady
Prace szczególnie niebezpieczne to takie, które charakteryzują się występowaniem zwiększonych zagrożeń Prace szczególnie niebezpieczne to takie, które charakteryzują się występowaniem zwiększonych zagrożeń dla zdrowia i życia osób, które je wykonują. Przepisy dotyczące tego rodzaju prac i bezpieczeństwa podczas ich wykonywania znajdują się m.in. w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Prace szczególnie niebezpieczne – definicja, przykłady
Przez prace szczególnie niebezpieczne rozumie się prace, o których mowa w rozdziale 6. rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów BHP, a także prace określone jako szczególnie niebezpieczne w innych przepisach dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy lub w instrukcjach eksploatacji urządzeń i instalacji. Szczególnie niebezpieczne mogą być również prace o zwiększonym zagrożeniu lub wykonywane w utrudnionych warunkach, jeżeli za takie uzna je pracodawca.
Wykaz prac szczególnie niebezpiecznych w 2022
Rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów BHP kwalifikuje następujące zajęcia jako prace szczególnie niebezpieczne:
- roboty budowlane, rozbiórkowe, remontowe i montażowe, prowadzone bez wstrzymania ruchu zakładu pracy lub jego części;
- prace w zbiornikach, kanałach, wnętrzach urządzeń technicznych i w innych niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych;
- prace przy użyciu materiałów niebezpiecznych;
- prace na wysokości.
Warto podkreślić, że nie jest to zamknięty wykaz prac szczególnie niebezpiecznych, a jedynie wytyczne, dzięki którym można poszczególne zajęcia zakwalifikować w ten sposób. Zgodnie z przepisami na pracodawcy spoczywa obowiązek ustalenia i aktualizowania wykazu prac szczególnie niebezpiecznych, które występują w zakładzie pracy.
Obowiązki pracodawcy
Pracodawca określa szczegółowe wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych. W szczególności powinien zapewnić:
- bezpośredni nadzór nad tymi pracami – wyznaczonych w tym celu osób;
- odpowiednie środki zabezpieczające (w tym środki ochrony indywidualnej);
- instruktaż pracowników, obejmujący w szczególności imienny podział pracy, kolejność wykonywania zadać, wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy poszczególnych czynnościach.
Do obowiązków pracodawcy należy także nadzór, aby dostęp do miejsc wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych miały jedynie osoby upoważnione i odpowiednio poinstruowane. Wykonywanie niektórych czynności znajdujących się w wykazie prac szczególnie niebezpiecznych wymaga pisemnego pozwolenia pracodawcy na ich rozpoczęcie, sporządzonego według określonego wzoru.
Jakie prace można sklasyfikować jako szczególnie niebezpieczne?
Czyszczenie powierzchni, malowanie natryskowe, natryskiwanie cieplne
Czynności wymienione w rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 stycznia 2004 r.:
- czyszczenie powierzchni metodami strumieniowo-ściernymi przy użyciu urządzeń z otwartym lub zamkniętym obiegiem ścierniwa, w strumieniu sprężonego powietrza, wody lub mieszaniny wody i sprężonego powietrza;
- natryskiwanie lub napylanie powierzchni wyrobami lakierowymi w postaci płynnej lub proszku, przy użyciu urządzeń natryskowych lub napylających;
- natryskiwanie cieplne powierzchni metali przy użyciu pistoletowych urządzeń łukowych, plazmowych i płomieniowych — w tym naddźwiękowych i detonacyjnych.
Prace gazoniebezpieczne
Prace wymienione w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 28 grudnia 2009 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy budowie i eksploatacji sieci gazowych oraz uruchomienia instalacji gazowych gazu ziemnego:
- prace w pomieszczeniach i przestrzeniach, w których występuje zagrożenie przekroczenia najwyższego dopuszczalnego stężenia czynnika szkodliwego dla zdrowia ludzkiego lub przekroczenia dolnej granicy wybuchowości czynnika wybuchowego;
- prace w nawanialniach i w magazynach środka nawaniającego gaz ziemny;
- prace przy czynnych sieciach gazowych i instalacjach gazu ziemnego;
- odpowietrzanie, opróżnianie i napełnianie sieci gazowych i instalacji gazowych, w tym metodą próżniową;
- badanie i czyszczenie tłokiem czynnych gazociągów;
- prace związane z dehydratyzacją;
- prace spawalnicze prowadzone w obiektach technologicznych sieci gazowych w strefach zagrożonych wybuchem.
Prace przy przetwórstwie tworzyw sztucznych
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 7 czerwca 2002 r. do prac szczególnie niebezpiecznych przy przetwórstwie tworzyw sztucznych zalicza się w szczególności:
- sporządzanie roztworów z rozpuszczalnikami organicznymi;
- czyszczenie odpadów tworzyw sztucznych przy pomocy gorącej wody, w tym z detergentami, lub rozpuszczalników organicznych.
Inne przykłady prac szczególnie niebezpiecznych wraz z podstawą prawną
- Prace wykonywane w pierwszej i drugiej strefie zagrożenia gazowego (rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 lipca 2010 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w hutnictwie żelaza i stali).
- Niektóre prace eksploatacyjne przy urządzeniach energetycznych (rozporządzenie Ministra Energii z dnia 28 sierpnia 2019 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach energetycznych).
- Doraźne remonty szklarskich pieców hutniczych wykonywane podczas eksploatacji (rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 19 lutego 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy produkcji szkła i wyrobów ze szkła).
- Prace przy obsłudze amoniakalnych instalacji chłodniczych w zakładach przetwórstwa rolno-spożywczego (rozporządzenie Ministra Rolnictwa I Rozwoju Wsi z dnia 12 maja 2003 r.).
Środki zabezpieczające pracowników
Przy pracach niebezpiecznych pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom odpowiednie środki zabezpieczające. Do ochrony przed zagrożeniami występującymi w miejscu pracy stosuje się środki ochrony indywidualnej, środki ochrony zbiorowej oraz odpowiednie urządzenia ochronne.
Środki ochrony indywidualnej to środki przeznaczone do ochrony pracownika przed czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi, które mogą występować w środowisku pracy pojedynczo lub łącznie. Do ŚOI zaliczamy odzież ochronną oraz środki ochrony kończyn górnych i dolnych, twarzy i oczu, głowy, układu oddechowego, słuchu, a także sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości oraz środki izolujące cały organizm.
Środki ochrony zbiorowej to środki przeznaczone do jednoczesnej ochrony grupy ludzi, w tym pojedynczych osób, przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami występującymi pojedynczo lub łącznie w środowisku pracy, będące rozwiązaniami technicznymi stosowanymi w pomieszczeniach pracy, maszynach i innych urządzeniach.
Urządzenia ochronne to osłony lub urządzenia, które spełniają jedną lub więcej następujących funkcji: zapobiegają dostępowi do stref niebezpiecznych, powstrzymują ruchy elementów niebezpiecznych, zanim pracownik znajdzie się w strefie niebezpiecznej, nie pozwalają na włączenie ruchu elementów niebezpiecznych, jeśli pracownik znajduje się w strefie niebezpiecznej, zapobiegają naruszeniu normalnych warunków pracy maszyn i innych urządzeń technicznych, nie pozwalają na uaktywnienie innych czynników niebezpiecznych lub szkodliwych.
Właściwe oznakowanie
W miejscach, gdzie występują zagrożenia, należy stosować odpowiednie znaki BHP. Oznakowanie może:
- ostrzegać o konkretnym zagrożeniu (znaki ostrzegawcze),
- wskazywać pożądany sposób zachowania (znaki nakazu),
- zabraniać wykonywania czynności i zachowań, które mogą zagrażać bezpieczeństwu (znaki zakazu),
- przekazywać informacje dotyczące np. lokalizacji sprzętu medycznego (znaki informacyjne).
